آسیانیوز ایران؛ سرویس علم و تکنولوژی:
جهان دیجیتال شاهد تحولی جدید است. شبکه اجتماعی X با معرفی قابلیتی انقلابی، مرزهای جغرافیایی را در فضای مجازی شفاف کرده است. حالا هر کاربر میتواند با مراجعه به پروفایل حسابها، از کشور محل اقامت فعلی صاحب حساب مطلع شود. این اطلاعات شامل تاریخچه تغییرات موقعیت جغرافیایی و منطقه اپ استور مورد استفاده نیز میشود. این نوآوری در حالی رخ داده که فضای مجازی ایران سالهاست صحنه یک نابرابری عمیق است. نابرابری که حالا با این فناوری جدید، عریان شده است. از یک سو، شهروندان عادی برای دسترسی به شبکههای اجتماعی مجبور به پرداخت هزینه برای ویپیان هستند و با سرعت پایین و ناپایداری اتصال دست و پنجه نرم میکنند.
از سوی دیگر، گروهی خاص که از "اینترنت سفید" بهرهمندند، بدون هیچ مانعی در این شبکهها حضور دارند. جالب اینکه بسیاری از این افراد، از مدافعان سرسخت فیلترینگ هستند. حالا فناوری جدید X همچون آینهای، این دوگانگی رفتاری را به نمایش گذاشته است. اطلاعات مکانی حسابها نشان میدهد که برخی چهرههای اصولگرا مستقیماً و بدون VPN از X استفاده میکنند. در مقابل، اصلاحطلبان و منتقدان فیلترینگ، همچون میلیونها شهروند عادی، مجبور به استفاده از ابزارهای عبور از فیلتر هستند. این موضوع پرسشهای جدی درباره عدالت ایجاد کرده است. این فناوری نه تنها ابزاری برای شناسایی حسابهای غیرمعتبر، بلکه دریچهای به شکاف دیجیتال در ایران گشوده است. شکافی که سالها پنهان بود و حالا برای همه قابل مشاهده است.
فناوری جدید X و مکانیسم عملکرد
قابلیت جدید X بر اساس دادههای متعدد مکانی عمل میکند. این سیستم موقعیت کاربر را بر اساس آیپی، اطلاعات سیمکارت و دادههای اپلیکیشن ردیابی میکند. اطلاعات نمایش داده شده شامل کشور محل اقامت، تعداد دفعات تغییر موقعیت و منطقه اپ استور مورد استفاده است. این دادهها میتوانند نشانهای از اعتبار حساب باشند. با این حال، این سیستم کامل نیست. کاربران با ابزارهایی مانند ویپیان میتوانند موقعیت خود را پنهان کنند. البته X برای چنین حسابهایی علامت تعجب نمایش میدهد.
شکاف دیجیتال در ایران
فناوری جدید X شکاف عمیق دیجیتال در ایران را آشکار کرده است. از یک سو مسئولان و چهرههای خاص از اینترنت آزاد بهره میبرند و از سوی دیگر مردم عادی با محدودیت مواجهند. این موضوع نشان میدهد دسترسی به اطلاعات آزاد به یک امتیاز طبقاتی تبدیل شده است. امتیازی که در انحصار گروهی خاص قرار دارد. شکاف دیجیتال نه تنها در دسترسی، بلکه در سرعت و کیفیت اتصال نیز وجود دارد. این نابرابری، توسعه اقتصادی و اجتماعی را تحت تاثیر قرار داده است.
تحلیل رفتار کاربران ایرانی
بر اساس دادههای X، سه دسته کاربر ایرانی قابل شناسایی هستند: کاربران با دسترسی مستقیم، کاربران با ویپیان و کاربران با ابزارهای پیشرفته مانند سیمکارتهای خاص. کاربران دسته اول معمولاً از مسئولان و نزدیکان به نهادهای خاص هستند. این کاربران بدون هیچ محدودیتی در X فعالیت میکنند. کاربران دسته دوم که اکثریت هستند، از ویپیان استفاده میکنند. این کاربران با ناپایداری اتصال و هزینههای اضافی روبروند.
پیامدهای اجتماعی و سیاسی
افشای این نابرابری، اعتماد عمومی را تحت تاثیر قرار داده است. مردم شاهد هستند که مدافعان محدودیتهای اینترنتی، خود از آزادی کامل برخوردارند. این موضوع مشروعیت گفتمان "فضای مجازی سالم" را زیر سوال برده است. وقتی مسئولان خود از فضای مجازی بدون فیلتر استفاده میکنند، چگونه میتوانند فیلترینگ را برای مردم توجیه کنند؟ شکاف دیجیتال میتواند به شکاف اجتماعی عمیقتری دامن بزند. نابرابری در دسترسی به اطلاعات، به معنای نابرابری در فرصتها است.
آینده فضای مجازی ایران
- فناوریهای جدید همچون قابلیت X، شفافیت را در فضای مجازی افزایش میدهند. این شفافیت میتواند فشار برای تغییر سیاستهای فعلی را افزایش دهد.
- افشای تبعیض در دسترسی به اینترنت، میتواند به جنبشی برای عدالت دیجیتال بینجامد. شهروندان بیش از گذشته به حقوق دیجیتال خود آگاه شدهاند.
- آینده فضای مجازی ایران به سمت شفافیت بیشتر در حال حرکت است. فناوری به ابزاری برای افشای نابرابری و تبعیض تبدیل شده است.