آسیانیوز ایران؛ سرویس علم و تکنولوژی:
علیرضا خیرالهی - افشای گسترده استفاده از اینترنت سفید در روزهایی که میلیونها ایرانی برای انجام سادهترین فعالیتهای ارتباطی مجبور به استفاده از انواع فیلترشکنهای بیکیفیت و نا ایمن هستند بار دیگر پرده از شکافی عمیق و تبعیضی آشکار در درسترسی به اینترنت برداشت. تبعیضی که تا چند روز گذشته در حد شایعه باقی مانده بود و اکنون با اسناد و نشانههای متعدد به واقعیتی انکارناپذیر بدل گشته است. آنچه این روزها با عنوان خطوط بدون فیلتر مطرح میشود نه فقط بیاعتباری مدافعان محدودیت اینترنت را آشکار کرده بلکه بنیان اعتماد اجتماعی جامعه را تا مرز فروپاشی پیش برده است.
قابلیت تازهای که شبکه اجتماعی ایکس برای نمایش موقعیت مکانی کاربران فعال کرده است همچون آینهای عمل کرد که چهره واقعی سیاستگذاران حوزه فیلترینگ را نشان میدهد، کسانی که سالها با شعار صیانت و سلامت فضای مجازی مردم را از سادهترین حق خود یعنی دسترسی به اینترنت آزاد محروم کردهاند، اکنون مشخص شده است همان چهرههایی که محدودیت را لازمه امنیت ملی معرفی میکردند با استفاده از سیمکارتهایی ویژه موسوم به سیم کارت های سفید در فضای اینترنت آزاد فعالیت داشته اند.
رانت دیجیتال در اختیار حامیان صیانت
نمونههای افشا شده از جمله رفتار برخی نمایندگان و فعالان رسانهای نزدیک به جریانهای تندرو نشان میدهد تناقض میان گفتار عمومی و عمل شخصی به اوج خود رسیده است. از نمایندگانی که زمانی فیلترینگ را واجب میدانستند و امروز متهم به استفاده از اینترنت بدون محدودیت هستند تا مجریان رسانه ملی که در تبلیغ سیاستهای محدودکننده نقش دارند اما خود از همان محدودیتها معافاند. اکنون بسیاری از چهرهها زیر ذرهبین افکار عمومی قرار گرفته اند و این سؤال برای عموم جامعه مطرح شده است که چرا حق طبیعی مردم به امتیاز ویژه مخصوص یک اقلیت خاص تبدیل شده است؟ حتی برخی مسئولین که در ماههای اخیر تلاش کردهاند با اظهاراتی دلسوزانه خود را منتقد فیلترینگ جلوه دهند اکنون در معرض همان اتهام قرار گرفتهاند. نتیجه این تناقضات چیزی جز بیاعتبار شدن ادعاهای رسمی درباره مخالفت با اینترنت طبقاتی نیست.
پاسخهایی که حتی ذره ای افکار عمومی را اقناع نخواهد کرد
واکنش مدافعان محدودیتهای فضای مجازی بیشتر از آنکه توضیح روشنی ارائه دهد حاوی انکار و حمله لفظی به منتقدان است. از توصیف افشاگریها به شایعه رسانههای زرد گرفته تا متهم کردن مخالفان به برهم زدن نظم جامعه. این در حالی است که کاملا واضح و مبرهن است که استفاده از خطوط سفید مصداق آشکار تبعیض سازمانیافته و نافی هرگونه ادعای شفافیت است. حتی برخی فعالان اجتماعی این وضعیت را به قلعه حیوانات تشبیه کردهاند، جایی که همه برابرند اما یک عده برابرترند.
سایه سنگین پیامدهای امنیتی
بُعد خطرناکتر پرونده اینترنت سفید پیامدهای امنیتی آن است. شواهد منتشرشده نشان میدهد که نهتنها مسئولین بلکه برخی اکانتهای سایبری با گرایشهای کاملاً متفاوت از جریانهای موسوم به جهاد تبیین تا صفحات برانداز از همین خطوط استفاده میکنند. وجود اکانتهایی با هویتهای جعلی که همزمان از بودجه عمومی استفاده میکنند و در فضای بینالمللی عملیات رسانهای راه میاندازند نگرانیهای جدی درباره شیوه مدیریت امنیت سایبری ایجاد کرده است.
از سوی دیگر گزارشهایی وجود دارد که برخی اکانتهای معارض که بارها به انتشار محتوای توهینآمیز یا دعوت به براندازی متهم بودهاند نیز در واحدهای مرتبط با مراکز سایبری از خطوط سفید استفاده میکنند. چنین وضعیتی این فرضیه را تقویت میکند که تفکیک خودی از غیرخودی در بستری پنهان صورت میگیرد و ابزارهای کنترل بهجای تأمین امنیت عمومی علیه بخشهایی از جامعه به کار گرفته میشود.
گرفتاری دولت در ساختار چندلایه تصمیمگیری
اگرچه رئیسجمهور دولت فعلی در دوران انتخابات بر رفع فیلترینگ تأکید داشت اما وعدهها همچنان در مرحله برنامهریزی باقی مانده است. سخنگوی دولت اعلام کرده است که رفع محدودیتها در افق پایان دولت چهاردهم قابل تصور است، وعدهای که با انتقاد شدید افکار عمومی روبهرو شده است. همزمان وزرای پیشین و کارشناسان میگویند رئیسجمهور عملاً امکان نادیده گرفتن مصوبات شوراهای بالادستی را ندارد. این ساختار پیچیده و چندلایه عملاً دولت را تبدیل به ناظری بیقدرت در برابر مطالبهای ملی کرده است.
خسارتهای اقتصادی و رونق بازار زیرزمینی
همزمان با گسترش محدودیتها اقتصاد دیجیتال ایران متحمل خسارتهای سنگینی شده است. تنها در یک ماه دهها میلیون دلار زیان گزارش شده و هزاران کسبوکار کوچک و متوسط یا تعطیل شده یا به مرز فروپاشی رسیدهاند. در کنار این آسیبها بازار غیررسمی فروش فیلترشکن با گردش مالی چند هزار میلیارد تومانی رشد کرده. بازاری که از نبود شفافیت تغذیه می کند و حالا به معضلی جدی و خارج از کنترل تبدیل شده است.
تحکیم تبعیض با اینترنت طبقاتی
در حالی که دولت رفع محدودیت یوتیوب برای برخی دانشگاهها را گامی رو به جلو معرفی میکند کارشناسان هشدار میدهند این مسیر نهتنها به دسترسی به اینترنت آزاد نمیانجامد بلکه تبعیض دسترسی را نهادینه میکند. تعریف آیپیهای خاص به معنای ایجاد دسترسی های طبقاتی و سلب حق برابر کاربران فضای مجازی است، مدلی که نگرانیها درباره افزایش شکاف اجتماعی را بیش از پیش افزایش داده است.
فرسایش عمیق اعتماد اجتماعی
بر اساس نظرسنجیها تقریباً تمام کاربران ایرانی از وضعیت اینترنت ناراضیاند. پایین بودن سرعت، ناپایداری شبکه و نیاز دائم به استفاده از ابزارهای غیررسمی باعث میشود مردم نسبت به قوانین و سیاستهای رسمی دچار مشکل و نارضایتی شوند و چنین تضادی به سرعت به اعتماد و سرمایه اجتماعی لطمه می زند. در نهایت آنچه از دل این بحران بیرون آمده تصویری است از ساختاری گرفتار در تناقض. ساختاری که از یکسو بر ضرورت صیانت تأکید دارد و از سوی دیگر امتیاز دسترسی آزاد را در اختیار گروهی بسیار محدود قرار میدهد. اینک به نظر میرسد پرسش اصلی اکثریت مردم واضح باشد: چرا حق ابتدایی دسترسی به اینترنت آزاد به امتیازی ویژه برای اقلیتی متنفذ تبدیل شده و چه زمانی قرار است این تبعیض ساختاری پایان یابد؟