آسیانیوز ایران؛ سرویس اجتماعی:
تصور کنید در یک روز معمولی، اپراتور خط فوریتهای پزشکی ۱۱۵ تماسی اضطراری دریافت میکند. صدای زنی مضطرب و نگران که با وحشت گزارش میدهد یک نفر هوشیاری خود را از دست داده و در حال مرگ است. نیروهای اورژانس با بالاترین سطح آماده باش، خود را به محل حادثه میرسانند. آنچه آنجا میبینند، نه یک انسان در شرف مرگ، که یک آکواریوم پر از ماهی است که به دلیل قطعی پمپ اکسیژن، در حال تلف شدن هستند. این داستان عجیب، اخیراً در تهران رخ داده و حالا تبدیل به یک پرونده قضایی شده است. سازمان اورژانس کشور به دلیل اتلاف منابع و زمان طلایی نجات جان انسانها، از این تماس گیرنده شکایت کرده است.
تماس با خط ۱۱۵ اورژانس، مختص موارد اضطراری انسانی است. هر تماس غیرضروری، میتواند باعث شود امکانات نجات بخش از کسی که واقعاً در خطر مرگ است، دریغ شود. این اتفاق بار دیگر اهمیت استفاده مسئولانه از خطوط اضطراری را به همه شهروندان یادآوری میکند. خطوطی مانند ۱۱۵ اورژانس، ۱۲۵ آتشنشانی و ۱۱۰ پلیس، باید تنها در مواقع واقعاً ضروری مورد استفاده قرار گیرند. اما سوال اینجاست که چرا برخی افراد به جای تماس با دامپزشک یا مراکز مربوطه، برای مشکلات حیوانات خانگی خود به اورژانس انسانی زنگ میزنند؟ این موضوع نیازمند بررسی روانشناختی و فرهنگی است. از سوی دیگر، این پرونده میتواند سرآغاز یک حرکت قانونی جدی برای برخورد با سوءاستفاده از خطوط اضطراری باشد. آیا جریمههای سنگین میتواند مانع از تکرار چنین رفتارهایی شود؟ در این گزارش، به تحلیل کامل این واقعه میپردازیم؛ از ابعاد قانونی آن گرفته تا تأثیرات اجتماعی و راهکارهای پیشگیری از تکرار چنین مواردی در آینده.
تحلیل قانونی و پیگردهای حقوقی
طبق قوانین جمهوری اسلامی ایران، استفاده نابجا از خطوط اضطراری جرم محسوب میشود. ماده ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی، برای مزاحمت تلفنی مجازات در نظر گرفته است که شامل تماسهای بیمورد با اورژانس نیز میشود. در این مورد خاص، سازمان اورژانس میتواند علاوه بر شکایت کیفری، برای جبران خسارات مالی ناشی از اعزام نیرو و اتلاف زمان نیز اقامه دعوی کند. این شامل هزینه سوخت، استهلاک تجهیزات و حقوق پرسنل درگیر است. این پرونده میتواند به یک پرونده نمونه تبدیل شود. اگر قوه قضاییه با جدیت با این مسئله برخورد کند، میتواند اثر بازدارنده قوی برای دیگر شهروندان داشته باشد و فرهنگ استفاده صحیح از خطوط اضطراری را نهادینه کند.
تأثیر بر سیستم اورژانس و اتلاف منابع
خط ۱۱۵ اورژانس، یک سیستم با ظرفیت محدود است. هر تماس غیرضروری، یک خط تلفن را اشغال میکند و ممکن است مانع از تماس فردی شود که واقعاً در خطر جانی است. اعزام یک آمبولانس به معنای خارج شدن آن از چرخه خدمترسانی به مناطق دیگر است. در این مدت، ممکن است در نقطه دیگری از شهر حادثهای رخ دهد و اورژانس با کمبود نیرو روبرو شود. منابع مالی اورژانس نیز محدود است. هزینه هر ماموریت شامل سوخت، استهلاک خودرو و تجهیزات، و نیروی انسانی است. این منابع باید صرف نجات جان انسانها شود، نه موارد غیرضروری.
بررسی روانشناختی و انگیزههای تماس گیرنده
از دیدگاه روانشناسی، ممکن است فرد در لحظه تماس دچار استرس و اضطراب شدید شده باشد و قضاوت درستی از وضعیت نداشته است. وابستگی عاطفی شدید به حیوانات خانگی میتواند باعث شود فرد آنها را همچون انسان بپندارد. عدم آگاهی از شمارههای تماس جایگزین مانند دامپزشکی یا مراکز نگهداری حیوانات نیز میتواند از عوامل این رفتار باشد. بسیاری از شهروندان نمیدانند در چنین مواقعی باید با چه شمارهای تماس بگیرند. برخی نیز ممکن است به دنبال جلب توجه یا ایجاد حسار باشند. اما در این مورد خاص، به نظر میرسد ترس واقعی از مرگ ماهیها و ندانستن راهکار مناسب، محرک اصلی بوده است.
خلأهای آموزشی و فرهنگی
این اتفاق نشان میدهد که در حوزه آموزش همگانی، خلأهای بزرگی وجود دارد. بسیاری از شهروندان نمیدانند که خط ۱۱۵ فقط برای موارد انسانی است و برای حیوانات باید با شمارههای دیگر تماس گرفت. رسانههای ملی و آموزش و پرورش میتوانند نقش مهمی در آگاهسازی جامعه ایفا کنند. معرفی شمارههای اضطراری مربوط به حیوانات و آموزش تفاوت موارد اضطراری انسانی و حیوانی ضروری است. فرهنگ شهروندی نیز نیازمند تقویت است. شهروندان باید بدانند که استفاده نابجا از خطوط اضطراری، میتواند جان دیگر هموطنان را به خطر بیندازد و این یک مسئولیت اخلاقی سنگین است.
راهکارهای عملی برای پیشگیری
- اولین راهکار، ایجاد یک خط اضطراری جداگانه یا زیرشماره برای موارد حیوانی است. این خط میتواند به دامپزشکان یا سازمانهای حمایت از حیوانات متصل شود.
- راهکار دوم، آموزش گسترده در مدارس و رسانهها است. شهروندان باید بدانند در مواقع مختلف با چه شمارهای تماس بگیرند و چه مواردی واقعاً اضطراری محسوب میشوند.
- راهکار سوم، طراحی یک سامانه هوشمند برای غربالگری تماسها است. اپراتورهای آموزش دیده میتوانند با پرسش چند سوال کوتاه، تشخیص دهند که تماس واقعی است یا نه و در موارد غیرضروری، تماس را به مراجع مربوطه وصل کنند. همچنین، افزایش جریمههای قانونی برای سوءاستفاده از خطوط اضطراری میتواند اثر بازدارنده داشته باشد.