آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
فضای مجازی ایران این روزها شاهد انتشار پیامی نگرانکننده و عجیب است. نامهای که ادعا میکند جوانان ایرانی را برای خدمت در منطقه عملیات ویژه نظامی روسیه استخدام میکند. این نامه که در شبکههای اجتماعی و برخی گروههای پیامرسان دست به دست میشود، وعدههای مالی درخشانی به مردان ۱۸ تا ۴۵ ساله میدهد. ادعایی که به سرعت توجه بسیاری را به خود جلب کرد. اما حالا سفارت روسیه در تهران به طور رسمی و قاطعانه این نامه را تکذیب کرده است. براساس بیانیه رسمی این سفارت، چنین نامهای کاملاً جعلی و دارای ماهیت مجرمانه است. سفارت روسیه تأکید کرده که نه تنها این نامه، بلکه هرگونه نامه مشابه دیگر نیز ارتباطی با نهادهای رسمی روسیه ندارد. این یک عملیات کلاهبرداری سازمانیافته است.
هدف از این کلاهبرداری روشن است: سوءاستفاده از شرایط اقتصادی و جویای کار بودن برخی جوانان ایرانی. وعده دستمزدهای کلان و شرایط ویژه، طعمهای برای فریب افراد نیازمند است. این اولین بار نیست که نام کشورهای خارجی برای کلاهبرداری در ایران مورد سوءاستفاده قرار میگیرد. اما استفاده از نام یک کشور و ارتش آن برای چنین اهدافی، ابعاد جدیدی به این فریب داده است. سوال اصلی اینجاست که چه کسانی پشت این طرح کلاهبرداری هستند و هدف واقعی آنان چیست؟ آیا تنها هدف مالی است یا اهداف پیچیدهتری در کار است؟ این پرونده نه تنها یک هشدار امنیتی، بلکه زنگ خطری برای همه شهروندان است که در برخورد با وعدههای غیرواقعی در فضای مجازی نهایت دقت را داشته باشند.
تحلیل روش کلاهبرداری و اهداف احتمالی
این کلاهبرداری از یک الگوی شناخته شده اما خطرناک استفاده میکند: سوءاستفاده از نام یک نهاد رسمی بینالمللی برای ایجاد اعتبار کاذب. استفاده از نام سفارت روسیه و ارتش این کشور، باعث میشود برخی افراد به سادگی فریب بخورند. اهداف این کلاهبرداران میتواند چند لایه باشد. در سطح اول، ممکن است هدف دریافت پول از متقاضیان به عنوان هزینههای ادعایی ثبتنام یا بررسی پرونده باشد. در سطحی عمیقتر، ممکن است هدف جمعآوری اطلاعات شخصی و هویتی جوانان ایرانی برای اهداف دیگر باشد. نکته خطرناک دیگر، هدف قرار دادن گروه سنی ۱۸ تا ۴۵ سال است که شامل جوانان جویای کار، افراد با شرایط اقتصادی دشوار و حتی سربازان پایان خدمت میشود. این گروه به دلیل نیاز مالی، بیشتر در معرض فریب چنین وعدههایی قرار دارند.
ابعاد امنیتی و بینالمللی این فریب
استفاده از نام یک کشور و ارتش آن در عملیات کلاهبرداری، میتواند ابعاد امنیتی مهمی داشته باشد. این اقدام میتواند به روابط بین دو کشور لطمه بزند و بیاعتمادی ایجاد کند. سریع بودن واکنش سفارت روسیه نشان میدهد که این کشور نیز نگران سوءاستفاده از نامش برای اهداف مجرمانه است. این واکنش به موقع، مانع از گسترش شایعات و سوءتفاهمهای احتمالی میشود. از دیدگاه امنیت ملی، این نوع عملیات میتواند آزمایشی برای سنجش آسیبپذیری جامعه در برابر عملیات روانی و اطلاعاتی باشد. موفقیت یا عدم موفقیت چنین طرحهایی، اطلاعات ارزشمندی در اختیار طراحان آن قرار میدهد.
آسیبپذیری جامعه و عوامل روانشناختی فریب
جامعه ایران به دلایل مختلف از جمله شرایط اقتصادی، بیکاری و تحریمها، در برابر وعدههای شغلی و مالی خارجی آسیبپذیر است. این آسیبپذیری بستری مناسب برای کلاهبرداران فراهم میکند. از نظر روانشناختی، وعده دریافت مبالغ هنگفت به ارز خارجی، یکی از قدرتمندترین طعمهها برای فریب افراد است. این وعده رویای تغییر زندگی را در ذهن افراد ایجاد میکند و قدرت تفکر منطقی را کاهش میدهد. عامل دیگر، بیاعتمادی نسبی به فرصتهای داخلی و جذابیت فرصتهای خارجی در ذهن برخی جوانان است. این ذهنیت باعث میشود که حتی وعدههای غیرمنطقی درباره کار در خارج از کشور، باورپذیر به نظر برسد.
نقش رسانه و فضای مجازی در انتشار و مهار شایعات
سرعت انتشار این نامه جعلی در فضای مجازی، نشاندهنده قدرت شبکههای اجتماعی و پیامرسانها در گسترش اطلاعات درست و نادرست است. یک فایل متنی ساده میتواند در مدت کوتاهی در سراسر کشور پخش شود. واکنش سریع و شفاف سفارت روسیه از طریق کانالهای رسمی، الگوی خوبی برای مقابله با شایعات است. وقتی نهادهای رسمی به سرعت و با قاطعیت واکنش نشان میدهند، از تبدیل شدن یک دروغ به بحران جلوگیری میکنند. رسانههای داخلی نیز با انعکاس به موقع این هشدار، نقش مهمی در آگاهسازی جامعه ایفا میکنند. این همکاری بین نهادهای خارجی، داخلی و رسانهها برای مقابله با کلاهبرداری ضروری است.
راهکارهای پیشگیری و مقابله با کلاهبرداریهای مشابه
- اولین و مهمترین راهکار، آموزش و آگاهسازی عمومی است. شهروندان باید بیاموزند که استخدام توسط کشورهای خارجی هیچگاه از طریق نامههای غیررسمی در فضای مجازی انجام نمیشود.
- راهکار دوم، ایجاد سازوکارهای گزارشدهی سریع است. افراد باید بدانند که چنین پیامهایی را به کجا گزارش دهند. پلیس فتا، مرکز مقابله با کلاهبرداریهای اینترنتی و سفارتخانههای مربوطه میتوانند چنین نقشی داشته باشند.
- راهکار سوم، همکاری بینالمللی برای شناسایی و دستگیری عاملان این کلاهبرداریها است. از آنجا که این عملیات ماهیت بینالمللی دارد، همکاری نهادهای امنیتی و قضایی ایران و روسیه میتواند به شناسایی شبکه مجرمانه منجر شود. همچنین، تقویت قوانین برخورد با مجرمان سایبری که از نام نهادهای خارجی سوءاستفاده میکنند، ضروری است.