آسیانیوز ایران؛ سرویس اجتماعی:
شهر رشت، بار دیگر شاهد یک تراژدی خانوادگی شد که در سکوت شب رخ داد و جان دو نفر را گرفت. این حادثه که در محله سیاهگوندان اتفاق افتاده، جامعه محلی را در اندوه و حیرت فرو برده است. طبق اعلام پلیس رشت، شب گذشته مرد جوانی در یک درگیری خونین، دو نفر از اعضای خانواده همسر سابق خود را به قتل رساند. قربانیان که بر اساس گزارش اولیه، باجناق و خواهرزن متهم معرفی شدهاند، در محل حادثه جان خود را از دست دادند. انگیزه این جنایت هولناک، اختلافات خانوادگی اعلام شده است. اگرچه جزئیات دقیق این اختلافات هنوز آشکار نشده، اما به نظر میرسد تنشهای باقیمانده از زندگی مشترک گذشته، به نقطه انفجاری رسیده و به فاجعهای جبرانناپذیر منجر شده است. نکته قابل توجه در این پرونده، سرعت عمل و هماهنگی نیروهای پلیس است. آنان با انجام اقدامات فوری و مؤثر، توانستند ظرف چند ساعت پس از وقوع جنایت، مخفیگاه متهم را شناسایی و او را بازداشت کنند. این اقدام سریع، مانع از فرار احتمالی مجرم و ایجاد ناامنی بیشتر شد.
پلیس تأکید کرده که تحقیقات تکمیلی برای روشن شدن زوایای پنهان ماجرا، از جمله انگیزه دقیق قتل و جزئیات آن، همچنان ادامه دارد. همچنین قرار است اطلاعات نهایی پس از تکمیل اعترافات متهم و جمعآوری شواهد، به زودی به طور رسمی منتشر شود. این حادثه تلخ، بار دیگر بر اهمیت مدیریت سالم اختلافات خانوادگی و ضرورت مراجعه به مشاوره و میانجیگری در مواقع بحران تأکید میکند. وقتی گفتوگو و خرد جمعی جای خود را به خشم و خشونت میدهد، نتیجه چیزی جز ویرانی و اندوه برای همه طرفهای درگیر نخواهد بود. جامعه محلی رشت و به ویژه ساکنان سیاهگوندان، از شنیدن خبر این جنایت بهتزده هستند. آنان امیدوارند با شفافسازی کامل پرونده و اجرای عدالت، آرامش نسبی به منطقه بازگردد. در ادامه، به تحلیل ابعاد مختلف این فاجعه، از جمله احتمال ریشههای عمیقتر اختلاف، نقش طلاق در تشدید تنشهای خانوادگی و ضرورت مداخله نهادهای اجتماعی برای پیشگیری از تکرار چنین حوادثی میپردازیم.
تحلیل ساختار روابط خانوادگی و نقش طلاق در تشدید تنش
این جنایت در بستر یک رابطه خانوادگی پس از طلاق رخ داده است. طلاق، اگرچه به رابطه رسمی زن و مرد پایان میدهد، اما اغلب پیوندهای عاطفی، مالی و اجتماعی میان دو خانواده را به طور کامل قطع نمیکند. حضور فرزندان مشترک، مسائل مالی حلنشده، یا دخالت اطرافیان میتواند این ارتباط را ادامهدار و گاه متشنج کند. در این مورد خاص، به نظر میرسد تنش میان مرد و خانواده همسر سابقش — که احتمالاً در طول ازدواج وجود داشته یا پس از آن تشدید شده — به حدی رسیده که منجر به یک اقدام خشونتبار شده است. هدف قرار گرفتن باجناق و خواهرزن (و نه خود همسر سابق) ممکن نشاندهنده این باشد که اختلاف اصلی یا مداخلات آنان در زندگی متهم، نقطه اوج بحران بوده است. این الگو — خشونت علیه اعضای خانواده همسر — اگرچه کمتر از خشونت علیه همسر سابق گزارش میشود، اما نشاندهنده عمق خشم و احساس تهدید متهم از سوی کل شبکه خانوادگی طرف مقابل است. او ممکن است احساس کند که این افراد در فروپاشی زندگی مشترکش نقش داشتهاند یا مانع حرکت رو به جلوی او پس از طلاق شدهاند.
بررسی انگیزههای احتمالی و نقش اختلافات مالی یا حیثیتی
اگرچه پلیس به طور کلی از «اختلافات خانوادگی» سخن گفته، اما این مفهوم میتواند شامل طیف وسیعی از مسائل باشد. دو محرک رایج در چنین جنایتهایی، اختلافات مالی و مسائل مرتبط با آبرو و حیثیت هستند. اختلافات مالی میتواند شامل مهریه پرداختنشده، حقوق مالی زن، تقسیم اموال یا بدهیهای مشترک باشد. اگر متهم احساس کند خانواده همسر سابقش مانع حل این مسائل یا تحت فشار گذاشتن او شدهاند، خشمش میتواند به خشونت تبدیل شود. مسائل حیثیتی نیز به ویژه در جوامع با بافت سنتیتر میتواند محرک قدرتمندی باشد. پخش شایعات، متهم کردن متهم به مشکلات اخلاقی یا تلاش برای زیر سؤال بردن شخصیت او در جامعه محلی، میتواند به احساس تحقیر و خشم کور منجر شود. در این حالت، قتل ممکن است به عنوان یک اقدام تلافیجویانه برای احیای آبروی از دست رفته در نظر گرفته شود. تحقیقات پلیس باید مشخص کند کدام یک از این عوامل یا ترکیبی از آنها، جرقه نهایی را زده است. همچنین، بررسی سابقه خشونت خانگی متهم در گذشته میتواند الگوی رفتار او را روشنتر کند.
تحلیل عملکرد پلیس در مدیریت بحران و بازداشت سریع
یکی از نقاط مثبت این پرونده، سرعت عمل و کارایی پلیس رشت در بازداشت متهم است. شناسایی مخفیگاه و دستگیری او تنها در عرض چند ساعت، از چند جهت حائز اهمیت است:
-
جلوگیری از فرار یا پنهانسازی بیشتر مدارک
این امر شانس موفقیت تحقیقات را بالا میبرد.
-
بازداری از انتقامگیریهای بعدی
ممکن است متهم قصد هدف قرار دادن افراد دیگری را نیز داشته باشد.
-
ایجاد اطمینان در جامعه
اقدام سریع پلیس، تا حدی احساس ناامنی ناشی از جنایت را در محله کاهش میدهد و اعتماد عمومی را تقویت میکند.
این عملکرد نشان میدهد که سیستم امنیتی در پاسخ به جرائم خشن، به ویژه مواردی که احتمال فرار مجرم وجود دارد، آمادگی و توانایی لازم را دارد. البته، شفافیت در ادامه روند رسیدگی قضایی و اطلاعرسانی به موقع به مردم، برای تکمیل این چرخه مثبت ضروری است.
تأثیرات اجتماعی و روانی بر جامعه محلی و خانوادههای درگیر
این فاجعه، تأثیرات عمیقی بر دو خانواده درگیر و جامعه محلی سیاهگوندان خواهد گذاشت:
-
برای خانواده قربانیان
این حادثه نه تنها یک داغ دوگانه است، بلکه ترس و ناامنی شدیدی را در میان سایر اعضای خانواده ایجاد میکند. آنان ممکن است مدتها با احساس خشم، اندوه و انتقامجویی دست و پنجه نرم کنند.
-
برای خانواده متهم
آنان نیز با بار سنگین ننگ اجتماعی، شرمندگی و سوالات بیپاسخ درباره نقش خود در پیشگیری از فاجعه مواجه هستند.
-
برای جامعه محلی
چنین حوادثی اعتماد و امنیت اجتماعی درون محله را تضعیف میکند. همسایهها ممکن است نسبت به یکدیگر بدبین شوند و فضای صمیمیت محلی تحت تأثیر قرار گیرد. همچنین، این رویداد میتواند تصویر کلی شهر را نیز مخدوش کند.
پیشنهاد میشود نهادهای اجتماعی مانند بهزیستی و اورژانس اجتماعی (خط ۱۲۳) برای ارائه خدمات مشاوره و حمایت روانی به بازماندگان هر دو خانواده وارد عمل شوند تا از تشدید آسیبهای بعدی جلوگیری شود.
راهکارهای پیشگیرانه و درسهایی برای آینده
برای جلوگیری از تکرار چنین تراژدیهایی، چند اقدام کلیدی ضروری است:
تقویت خدمات میانجیگری خانواده پس از طلاق: بسیاری از دادگاههای خانواده دارای واحد میانجیگری هستند، اما این خدمات باید فعالتر، در دسترستر و تخصصیتر شوند تا اختلافات مالی و عاطفی باقیمانده را قبل از تبدیل شدن به بحران، مدیریت کنند.
-
آموزش مهارتهای مدیریت خشم و حل تعارض
آموزشهای عمومی — به ویژه برای مردان جوان — درباره شیوههای غیرخشونتبار ابراز خشم و حل اختلاف، میتواند از بسیاری از جرائم تکانشی جلوگیری کند.
-
حساسسازی جامعه نسبت به علائم هشداردهنده
اگر اطرافیان متوجه تشدید غیرعادی تنشها، تهدیدهای کلامی یا جمعآوری سلاح توسط فردی شوند، باید بدانند چگونه به نهادهایی مانند پلیس ۱۱۰ یا اورژانس اجتماعی گزارش دهند.
-
پوشش رسانهای مسئولانه
رسانهها باید از توصیف جزییات خونین و قهرماننمایی از متهم خودداری کنند و بر پیامدهای خشونت و اهمیت راهحلهای مسالمتآمیز تأکید نمایند. حادثه سیاهگوندان، یک زنگ خطر دیگر است. این فاجعه نشان میدهد که خشونت خانوادگی میتواند به راحتی از کانون اولیه خود فراتر رفته و دایره وسیعتری از قربانیان را در بر گیرد. سرمایهگذاری بر پیشگیری، آموزش و مداخله به موقع، نه تنها جان انسانها را نجات میدهد، بلکه هزینههای گزاف اجتماعی و قضایی چنین جنایتهایی را نیز کاهش میدهد.