آسیانیوز ایران؛ سرویس سلامت و زیبایی:
سرطان پستان، یکی از جدیترین و شایعترین تهدیدهای سلامت زنان در جهان و ایران است. آمارهای جدیدی که از سوی متخصصان این حوزه ارائه میشود، نشان از افزایش نگرانکننده شیوع این بیماری در کشور دارد. دکتر ناهید نفیسی، رئیس انجمن بیماریهای سینه ایران، با بیان آمارهای تکاندهندهای هشدار داده است که در ایران، هر ۳۰ تا ۴۰ دقیقه یک زن به سرطان سینه مبتلا میشود. این آمار به معنای آن است که در هر روز، دهها خانواده ایرانی با چالش مواجهه با این بیماری دستوپنجه نرم میکنند. بر اساس اعلام ایشان، هر سال حدود ۲۰ هزار بیمار جدید مبتلا به سرطان سینه در کشور شناسایی میشوند. این رقم بالا، نشان میدهد که این بیماری دیگر یک مسئله حاشیهای نیست، بلکه یک بحران سلامت عمومی است که نیازمند توجه و برنامهریزی فراگیر در سطح ملی است. نکته نگرانکننده دیگر، شیوع بیشتر سرطان سینه در سنین جوانی در ایران است. دکتر نفیسی تغییرات گسترده در سبک زندگی را عامل اصلی این روند میداند. مصرف سیگار، الکل و قلیان در میان زنان افزایش یافته است، در حالی که این رفتارها در گذشته کمتر رایج بود.
همچنین، تغییر الگوی خانوادگی از دیگر عوامل خطرساز است. تأخیر در ازدواج، عدم تمایل به فرزندآوری یا تعداد کم فرزند، و شیر ندادن به نوزاد از جمله عواملی هستند که طبق مطالعات علمی جهانی، خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش میدهند. ترکیب این عواملِ مرتبط با سبک زندگی مدرن، باعث شده است که فاکتورهای خطر سرطان پستان در سنین جوانی افزایش یابد و در نتیجه، شاهد باشیم که تعداد جوانان مبتلا به این سرطان در ایران نسبت به گذشته بیشتر شده است. این آمارها تنها بخشی از واقعیت تلخ هستند. پشت هر عدد، داستان یک زن، یک مادر، یک دختر و یک خانواده است که با درد و نگرانیهای جسمی، روانی و اقتصادی این بیماری مواجه میشود. در ادامه، به تحلیل عمیقتر این آمار، بررسی عوامل خطر، اهمیت تشخیص زودهنگام و راهکارهای ضروری برای کاهش بار این بیماری در جامعه زنان ایران میپردازیم.
تحلیل آمارهای ارائهشده و مقایسه با استانداردهای جهانی
آمار ارائهشده توسط دکتر نفیسی (۲۰ هزار مورد جدید در سال) نشان میدهد که ایران در منطقه شیوع متوسط به بالا از سرطان پستان قرار دارد. نرخ بروز سالانه (موارد جدید در صدهزار نفر جمعیت زنان) در ایران در حال نزدیک شدن به آمار کشورهای توسعهیافته است، اما با یک تفاوت خطرناک: پایینتر بودن سن ابتلا. در کشورهای غربی، میانگین سن ابتلا معمولاً بالای ۶۰ سال است، در حالی که در ایران این سن به طور قابل توجهی پایینتر است و موارد بسیاری در دهههای ۳۰ و ۴۰ زندگی گزارش میشود. این «جوانشدن» سرطان، پیامدهای اجتماعی و اقتصادی سنگینی دارد، زیرا زنان در اوج باروری، فعالیت اجتماعی و اقتصادی خود با بیماری مواجه میشوند. جمله «هر ۳۰ تا ۴۰ دقیقه یک ابتلا» نیز یک بیان نمادین و هشداردهنده از تکرار بالای این رویداد است. این آمار به وضوح نشان میدهد که سیستم بهداشتی کشور باید ظرفیت و برنامه مشخصی برای غربالگری، تشخیص و درمان این حجم از بیماران داشته باشد.
بررسی عوامل خطر ذکرشده (سبک زندگی) و نقش آنها
دکتر نفیسی به درستی بر نقش عوامل خطر قابل اصلاح تأکید کرده است:
-
مصرف دخانیات و الکل
مواد شیمیایی موجود در دود سیگار و قلیان و نیز الکل، دارای ترکیبات سرطانزایی هستند که میتوانند خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش دهند. افزایش مصرف این مواد در میان زنان، یک هشدار جدی سلامت است.
-
الگوی باروری و شیردهی
حاملگی کاملشده در سنین پایینتر و شیردهی طولانیمدت، به دلیل ایجاد تغییرات هورمونی مفید، اثر محافظتی در برابر سرطان پستان دارند. تأخیر در ازدواج و فرزندآوری، کمفرزندی یا بیفرزندی، و عدم شیردهی، زنان را از این عامل محافظتی طبیعی محروم میکند.
-
سایر عوامل سبک زندگی
میتوان به چاقی، کمتحرکی، رژیم غذایی ناسالم (پرچرب، کم فیبر) و استرس مزمن نیز اشاره کرد که در جوامع شهری امروز ایران شایع هستند.
این عوامل، نشان میدهد که بخش قابل توجهی از افزایش بار بیماری، ناشی از انتخابهای فردی و اجتماعی است که میتوان با آموزش و فرهنگسازی آنها را تغییر داد.
اهمیت تشخیص زودهنگام و چالشهای برنامه غربالگری در ایران
کلید موفقیت در مبارزه با سرطان پستان، تشخیص در مراحل اولیه است. در این مراحل، درمان بسیار مؤثرتر، کمهزینهتر و با عوارض کمتری همراه است و نرخ بقای بیماران به شدت افزایش مییابد. روش اصلی تشخیص زودهنگام، ماموگرافی منظم برای زنان در گروه سنی پرخطر (معمولاً از ۴۰ یا ۵۰ سالگی به بالا) است. با این حال، برنامه ملی غربالگری سرطان پستان در ایران با چالشهایی روبروست: پوشش ناکافی در سطح کشور، دسترسی نابرابر زنان در شهرهای کوچک و روستاها به مراکز مجهز، کمبود رادیولوژیستهای متخصص و گاهی باورهای غلط و ترس از تشخیص بیماری. افزایش آگاهی زنان درباره اهمیت معاینه ماهانه خودآگاه (Self-Examination) و مراجعه به موقع به پزشک نیز نیازمند تلاش بیشتری است.
پیامدهای اجتماعی، اقتصادی و روانی سرطان پستان
ابتلا به سرطان پستان، تنها یک بیماری جسمی نیست. این بیماری پیامدهای گستردهای دارد:
-
پیامدهای روانی
ترس از مرگ، اضطراب، افسردگی، کاهش اعتماد به نفس به دلیل تغییر در تصویر بدن (خصوصاً پس از جراحی).
-
پیامدهای اقتصادی
هزینههای سنگین درمان، از دست دادن شغل یا کاهش درآمد به دلیل دورههای طولانی درمان، فشار اقتصادی بر خانواده.
-
پیامدهای خانوادگی
ایجاد تنش در روابط زناشویی و خانوادگی، تغییر نقشهای مادری و همسری.
جوانتر بودن بیماران در ایران، این پیامدها را تشدید میکند، زیرا زنان در اوج مسئولیتهای خانوادگی و شغلی با بیماری درگیر میشوند.
راهکارهای ضروری برای کنترل بحران (سه سطح فردی، سیستمهای سلامت و کلان)
برای کاهش بار این بیماری، اقدامات هماهنگی در سه سطح لازم است:
-
سطح فردی و آموزش همگانی
اجرای کمپینهای گسترده رسانهای برای آموزش علائم هشداردهنده (وجود توده، تغییر در پوست پستان، ترشح غیرعادی و...)، ترویج سبک زندگی سالم (ترک دخانیات، تغذیه مناسب، ورزش) و تشویق به خودآزمایی ماهانه و مراجعه منظم برای معاینه.
-
سطح سیستم بهداشتی
تقویت و گسترش برنامه ملی غربالگری با پوشش حداکثری و دسترسی عادلانه، افزایش تعداد مراکز تشخیص و درمان مجهز، آموزش نیروهای متخصص (رادیولوژیست، پاتولوژیست، انکولوژیست) و تأمین داروهای مؤثر و بهروز.
-
سطح کلان و سیاستگذاری
ادغام برنامه کنترل سرطان پستان در سندهای توسعه کشور، تخصیص بودجه کافی، پوشش بیمهای کامل درمان (شیمیدرمانی، رادیوتراپی، داروهای هدفمند)، حمایت از تحقیقات اپیدمیولوژیک برای شناخت الگوی بیماری در ایران و تصویب قوانین برای کنترل مصرف دخانیات.
هشدار دکتر نفیسی باید به عنوان یک فراخوان ملی تلقی شود. سرطان پستان اگرچه ترسناک است، اما قابل پیشگیری، قابل تشخیص زودهنگام و قابل درمان است. نجات جان دهها هزار زن در آینده، منوط به اقدام امروز ما در همه سطوح است. سرمایهگذاری بر سلامت زنان، در واقع سرمایهگذاری بر سلامت و آینده کل خانواده و جامعه است.