آسیانیوز ایران؛ سرویس ورزشی:
جهان فوتبال در آستانه جام جهانی ۲۰۲۶ در آمریکا، کانادا و مکزیک، با یک تصمیم جنجالی و بیسابقه مواجه شده است. تصمیمی که روح ورزش و صلح را که همواره همراه رویدادهای جهانی بوده، زیر سؤال برده است. کاخ سفید با امضای دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، ورود هواداران عادی چهار کشور ایران، هائیتی، سنگال و ساحل عاج را در طول برگزاری مسابقات جام جهانی به طور کامل ممنوع اعلام کرده است. این تصمیم تحت عنوان «ملاحظات امنیتی ملی» اتخاذ شده است. این اقدام، برای اولین بار در تاریخ برگزاری جامهای جهانی است که یک میزبان، هواداران کشورهای خاصی را به طور کلی از حضور در خاک خود برای حمایت از تیم ملیشان محروم میکند. جام جهانی که همواره نماد دوستی و اتحاد میان ملتها بوده، این بار صحنه اعمال سیاستهای تبعیضآمیز شده است.
بر اساس این تصمیم، تنها اعضای رسمی کاروانهای ورزشی شامل بازیکنان، کادر فنی و خانوادههای مستقیم آنها مجاز به ورود خواهند بود. هزاران هوادار پرشور که سالها برای دیدن تیم ملی کشورشان در بزرگترین رویداد فوتبال جهان لحظه شماری میکردند، از این حق محروم شدهاند. این خبر ابتدا توسط رسانههای ورزشی بینالمللی از جمله «اسپورت ۲۴» و روزنامه فرانسوی «اکیپ» منتشر شد و به سرعت واکنشهای گستردهای را در سطح جهانی برانگیخت. بسیاری از ناظران، این اقدام را نقض آشکار روح ورزش و اصول میزبانی رویدادهای بینالمللی دانستهاند. نکته قابل تأمل، ترکیب کشورهای موجود در این فهرست است. ایران به دلایل سیاسی آشکار، و سه کشور دیگر عمدتاً آفریقایی (هائیتی، سنگال، ساحل عاج) که همگی جزو کشورهای در حال توسعه هستند. این موضوع، ابعاد تبعیضآمیز تصمیم را پررنگتر کرده است.
بر اساس گزارشها، این فهرست ممکن است به پنج کشور نیز گسترش یابد و جمهوری دموکراتیک کنگو را نیز در صورت صعود از طریق پلیآف، شامل شود. این نشان میدهد که دامنه این ممنوعیتها ممکن است حتی وسیعتر شود. این تصمیم در حالی اتخاذ شده که جام جهانی ۲۰۲۶ اولین دورهای است که به میزبانی مشترک سه کشور برگزار میشود و انتظار میرفت نمادی از همکاری و همبستگی بینالمللی باشد. اما حالا سایه سیاست بر این رویداد ورزشی سنگینی میکند.
تحلیل ابعاد حقوقی و بینالمللی این تصمیم
این تصمیم آمریکا از چند منظر حقوقی قابل بررسی است.
- اولاً، کشور میزبان یک رویداد بینالمللی معمولاً طبق پروتکلهای فیفا متعهد به فراهم آوردن امکان حضور تمامی طرفها است. این اقدام ممکن است با روح منشور فیفا که بر فراگیری و عدم تبعیض تأکید دارد، در تعارض باشد.
- ثانیاً، ممنوعیتهای مسافرتی بر اساس ملیت، در قوانین بینالمللی مورد بحث و جدل است. اگرچه هر کشوری حق حاکمیتی برای تعیین شرایط ورود اتباع خارجی دارد، اما اعمال چنین ممنوعیت گسترده و جمعی علیه هواداران ورزشی، میتواند به عنوان اقدام تبعیضآمیز مورد انتقاد قرار گیرد.
- ثالثاً، این تصمیم ممکن است تأثیرات حقوقی بر میزبانی آینده رویدادهای بینالمللی داشته باشد. کشورهای دیگر ممکن است در آینده از اعطای میزبانی به کشوری که چنین محدودیتهایی اعمال میکند، خودداری کنند یا تضمینهای بیشتری برای عدم تکرار چنین اقداماتی طلب کنند. این موضوع میتواند به یک پرونده حقوقی در نهادهای ورزشی بینالمللی تبدیل شود.
بررسی انگیزههای سیاسی و امنیتی پشت این تصمیم
دلایل اعلامی آمریکا «ملاحظات امنیتی ملی» است. در مورد ایران، این تصمیم را میتوان در چارچوب تنشهای دیرینه سیاسی و تحریمهای موجود تحلیل کرد. آمریکا ممکن است نگران حضور تعداد زیادی از ایرانیان در خاک خود باشد، اگرچه این هواداران صرفاً برای تماشای فوتبال سفر میکنند. در مورد سه کشور آفریقایی (هائیتی، سنگال، ساحل عاج)، توجیه امنیتی کمتر آشکار است. این کشورها معمولاً در لیست کشورهای «حامی تروریسم» آمریکا قرار ندارند. این موضوع این سؤال را ایجاد میکند که آیا معیار واقعی، مسائل امنیتی است یا عوامل دیگری مانند نگرشهای نژادی و تبعیض علیه کشورهای آفریقایی؟ زمان این تصمیم نیز مهم است. در آستانه انتخابات ریاستجمهوری آمریکا، ترامپ ممکن است با این اقدام در پی نمایش قدرت و جلب رای حامیان سختگیرتر خود باشد. استفاده از موضوع امنیت ملی همیشه ابزار قدرتمندی برای توجیه اقدامات جنجالی در سیاست داخلی آمریکا بوده است.
تأثیر این تصمیم بر رویداد ورزشی و تجربه جام جهانی
جام جهانی تنها یک رقابت ورزشی نیست، بلکه جشنی جهانی است که روح آن با حضور هواداران رنگارنگ از همه ملیتها کامل میشود. محروم کردن هواداران چهار کشور از این جشن، بخشی از روح جام جهانی را میمیراند. عدم حضور هواداران این کشورها در ورزشگاهها، بر جو مسابقات تأثیر منفی خواهد گذاشت. بازیهای این تیمها در سکوت نسبی یا فقط با حمایت هواداران حریف برگزار خواهد شد که انگیزه بازیکنان را کاهش میدهد و از کیفیت رقابت میکاهد. از بعد اقتصادی نیز، این تصمیم زیانبار است. هواداران بینالمللی میلیونها دلار برای سفر، اقامت و خرید بلیت هزینه میکنند. محروم کردن هزاران هوادار، درآمد شهرهای میزبان و صنعت گردشگری آمریکا را کاهش خواهد داد. این یک ضرر اقتصادی واضح برای میزبان است.
واکنش جامعه جهانی و پیامدهای دیپلماتیک
واکنش اولیه جامعه جهانی به این تصمیم عمدتاً منفی بوده است. نهادهای ورزشی، سازمانهای حقوق بشری و بسیاری از دولتها احتمالاً این اقدام را محکوم خواهند کرد. این ممکن است به انزوای بیشتر آمریکا در عرصه بینالمللی بینجامد. کشورهای تحت تأثیر نیز قطعاً واکنش نشان خواهند داد. ایران ممکن است از این موضوع برای افشای «دوگانگی معیارهای آمریکا» استفاده کند. کشورهای آفریقایی نیز ممکن است اقدامات تلافیجویانه در نظر بگیرند یا دست کم از آمریکا در مجامع بینالمللی انتقاد کنند. فیفا به عنوان نهاد برگزارکننده در موقعیت سختی قرار گرفته است. از یک سو نمیخواهد با میزبان درگیر شود، از سوی دیگر نمیتواند شاهد نقض اصول بنیادین ورزش باشد. فشار بر فیفا برای واکنش یا حتی تغییر میزبان افزایش خواهد یافت، اگرچه چنین اقدامی در این مرحله بعید به نظر میرسد.
چشمانداز آینده و احتمال تغییر این تصمیم
احتمال بازنگری در این تصمیم وجود دارد، اما به عوامل مختلفی بستگی دارد:
- اولاً، فشار بینالمللی اگر به اندازه کافی قوی باشد، ممکن است آمریکا را وادار به تعدیل موضع کند.
- دوم، تغییر در کاخ سفید پس از انتخابات نوامبر میتواند منجر به بازنگری در این تصمیم شود.
راهحلهای میانی نیز ممکن است مطرح شود. مثلاً ایجاد پروسه ویزای ویژه برای هواداران این کشورها با بررسی امنیتی دقیقتر، به جای ممنوعیت مطلق. یا محدود کردن ممنوعیت به گروههای خاصی از هواداران که سوابق امنیتی دارند. در هر صورت، این تصمیم آغازی برای یک درگیری دیپلماتیک و ورزشی است که تا زمان برگزاری جام جهانی ادامه خواهد داشت. نتیجه نهایی نه تنها بر تجربه جام جهانی ۲۰۲۶، بلکه بر میزبانی رویدادهای بینالمللی در آینده نیز تأثیر خواهد گذاشت. این واقعه ممکن نقطه عطفی در رابطه بین ورزش جهانی و سیاستهای ملیگرایانه باشد.