آسیانیوز ایران؛ سرویس اجتماعی:
کاظم عاشوری گیلده - محقق و نویسنده - سواحل گیلان از زیباترین چشماندازهای طبیعی ایراناند؛ جایی که مردم برای آرامش، تفریح و لمس بوی دریا به آن پناه میآورند. اما در این میان صحنهای تکراری و نگرانکننده دیده میشود: خودروهایی که وارد شنهای ساحل میشوند، گاهی تا دل دریا پیش میروند و پس از ساعتها گشتوگذار، ساحلی زخمی و آلوده را پشت سر میگذارند. این رفتار نهتنها با هیچ استانداردی همخوانی ندارد، بلکه بر خلاف قانون ملی ایران و عرف جهانی است. در هیچیک از کشورهای پیشرفته و حتی در بسیاری از کشورهای همسایه، رانندگی در ساحل مطلقا ممنوع است. چرا که ساحل یک زیستبوم زنده است، نه پارکینگ خودرو.
ماسهها زخمي میشوند
وقتی چرخ خودرو بر شنها میچرخد، نخستین قربانی آن پوشش گیاهی ساحلی است. همین گیاهان کوچک و بهظاهر بیاهمیت، سالها طول کشیده تا تپههای شنی را تثبیت کنند. از بین رفتن آنها یعنی آغاز فرسایش، تغییر شکل ساحل و باز شدن راه برای طوفانها و امواج مخرب. با این روند، سواحل گیلان روزبهروز باریکتر میشوند و خانهها، جادهها و زمینهای کشاورزی در برابر خشم دریا بیدفاع خواهند بود.
سموم پنهان لاستیک و لنت
آسیبها تنها به ظاهر ساحل ختم نمیشود. هر بار که خودرو روی شن حرکت میکند، لایهای نازک از لاستیک و ذرات لنت در محیط باقی میماند. این ذرات ریز، حاوی فلزات سنگینی مانند سرب، روی و مس و مواد شیمیایی سمیاند که وارد آب دریا میشوند. تحقیقات جهانی نشان میدهد برخی ترکیبات لاستیکها مانند 6PPD برای ماهیها کشنده است. لنتهای ترمز هم آزبست و فلزاتی تولید میکنند که سالها در خاک و شن باقی میمانند. به این ترکیب مرگبار، نشتی روغن موتور و بنزین را هم اضافه کنید؛ موادی که حتی در مقیاس کوچک میتوانند سطح وسیعی از آب را آلوده کرده و اکسیژن را از دهان موجودات دریایی بگیرند.
مردم و دریا هر دو آسیب میبینند
این آلودگیها به همان اندازه که به محیطزیست لطمه میزنند، سلامت انسان را نیز تهدید میکنند. تماس پوستی کودکان با شن آلوده، ورود ماهیها و صدفهای آلوده به سفرههای غذایی و حتی تنفس ذرات ریز حاصل از لاستیک و لنت، همگی زنگ خطرهایی هستند که نباید نادیده گرفته شوند. از سوی دیگر، خودروهایی که در نزدیکی خانوادهها و کودکان حرکت میکنند، هر لحظه میتوانند حادثهای جبرانناپذیر رقم بزنند.
زبالههایی که به دریا سپرده میشوند
مشکل تنها به رد لاستیکها محدود نیست. بسیاری از خودروهایی که به ساحل وارد میشوند، زبالههای پلاستیکی، شیشهای و غذایی را نیز در همانجا رها میکنند. بخش زیادی از این پسماندها مستقیماً وارد آب میشود؛ از کیسههای پلاستیکی که به جان ماهیها و لاکپشتها میافتند تا بطریها و قوطیهایی که سالها در بستر دریا باقی میمانند. این حجم از بیتوجهی فرهنگی، آیندهای تاریک برای سواحل و اکوسیستم دریایی گیلان رقم خواهد زد.
گردشگری و اقتصاد زیر تهدید
ساحلهای تمیز و سالم مهمترین سرمایه گردشگری گیلاناند. اما وقتی ساحل پر از رد لاستیک، زباله و بوی بنزین باشد، گردشگران دلسرد میشوند. کاهش حضور مسافران یعنی ضربه مستقیم به اقتصاد محلی، از کافههای کوچک ساحلی گرفته تا رستورانها و اقامتگاههای بومگردی. هزینههای سنگین بازسازی ساحل، جمعآوری زبالهها و بستن مسیرهای غیرقانونی هم باری است که در نهایت بر دوش شهرداریها، شوراها و دهیاری ها و مردم عزیز گیلان و بیتالمال میافتد.
هیچجا حق ورود ندارید؛ چرا اینجا استثناست؟
در بسیاری از کشورهای دنیا، رانندگی در ساحل نهتنها جرم محسوب میشود، بلکه جریمههای سنگینی هم دارد. حتی در برخی کشورها مأموران محیطزیست اختیار دارند خودرو را توقیف کنند. دلیل این سختگیری روشن است: ساحل بهعنوان میراث طبیعی و سرمایه ملی باید حفظ شود. با این حال، در گیلان هنوز هم شاهد ورود آزادانه خودروها به سواحل هستیم. پرسش اساسی اینجاست: با چنین فرهنگی، محیطزیست ما چند سال دیگر میتواند دوام بیاورد و خودش را زنده نگه دارد؟
ساحل، میراث مشترک همه ما
نجات سواحل گیلان تنها با قوانین و ممنوعیتها ممکن نیست. فرهنگسازی و مسئولیتپذیری مردم نقشی حیاتی دارد. اگر هر کدام از ما باور کنیم که ساحل جای خودرو و زباله نیست، میتوانیم این میراث مشترک را برای نسلهای آینده حفظ کنیم. دریا و ساحل زبان ندارند، اما هر موجی که بر شنها میکوبد، انگار فریادی خاموش است:
«مرا زنده نگه دارید.»