آسیانیوز ایران؛ سرویس اقتصادی:
آمارها از واقعیتی تلخ در اقتصاد ایران حکایت میکنند. بر اساس اعلام مرکز پژوهشهای مجلس، امروز ۳۰ میلیون نفر در کشور در فقر مطلق زندگی میکنند. این عدد به معنای آن است که از هر ۱۰ ایرانی، تقریباً ۴ نفر در شرایطی به سر میبرند که حتی نیازهای اولیه زندگی را نمیتوانند تأمین کنند. این آمار، تصویری نگرانکننده از وضعیت معیشتی مردم ترسیم میکند. هادی موسوی نیک، عضو هیأت علمی این مرکز، با اعلام این آمار هشدار داد که درآمد چهار میلیون نفر از هموطنان ما حتی برای تأمین غذای روزانه نیز کافی نیست. این بدان معناست که این افراد هر روز با ناامنی غذایی دست و پنجه نرم میکنند و نمیدانند وعده غذایی بعدی خود را چگونه تأمین خواهند کرد. وضعیت نابرابری درآمدی در ایران نیز نگرانکننده توصیف شده است. ضریب جینی که شاخص سنجش نابرابری درآمد است، در ایران بالاتر از میانگین جهانی قرار دارد.
این آمارها نشان میدهد که شکاف بین فقیر و غنی در کشور در حال عمیقتر شدن است و این مسئله میتواند تبعات اجتماعی گستردهای به همراه داشته باشد. متوسط جهانی نابرابری درآمدی در حالی پایینتر از ایران است که کشور ما از نظر منابع طبیعی و انسانی در موقعیت ممتازی قرار دارد. این گزارش هشداردهنده، زنگ خطری است برای تمامی نهادهای مسئول که باید هرچه سریعتر برای بهبود وضعیت معیشتی مردم چارهاندیشی کنند.
ابعاد فقر مطلق و ناامنی غذایی
فقر مطلق به شرایطی اطلاق میشود که افراد توانایی تأمین نیازهای اساسی زندگی از جمله خوراک، پوشاک و مسکن را ندارند. آمار ۳۰ میلیون نفری نشان میدهد این پدیده در ایران به بحرانی ملی تبدیل شده است. وجود چهار میلیون نفری که درآمدشان برای تأمین غذای روزانه کافی نیست، بیانگر عمق فاجعه است. این افراد با ناامنی غذایی حاد روبرو هستند که میتواند پیامدهای جبرانناپذیری بر سلامت جسمی و روانی جامعه داشته باشد. کودکان، زنان سرپرست خانوار و سالمندان بیشترین گروههای در معرض خطر هستند. سوءتغذیه در این گروهها میتواند به کاهش بهره هوشی، افزایش بیماریها و کاهش کیفیت نیروی کار در آینده منجر شود.
تحلیل ضریب جینی و نابرابری درآمدی
ضریب جینی شاخصی بین صفر و یک است که درجه توزیع درآمد را اندازهگیری میکند. عدد صفر بیانگر برابری کامل و عدد یک نشاندهنده نابرابری مطلق است. بالاتر بودن این شاخص در ایران از متوسط جهانی، نشان میدهد شکاف درآمدی در کشور به مرحله هشداررسیده است. این نابرابری نه تنها بیعدالتی اجتماعی ایجاد میکند، بلکه مانع رشد اقتصادی پایدار میشود. توزیع ناعادلانه درآمدها باعث کاهش تقاضای مؤثر در اقتصاد، محدود شدن سرمایهگذاری و در نهایت کند شدن چرخه اقتصادی میشود. این وضعیت خود به تشدید فقر دامن میزند.
مقایسه با شاخصهای جهانی
موقعیت ایران در شاخصهای فقر و نابرابری در مقایسه با کشورهای همرده نگرانکننده است. بسیاری از کشورهای در حال توسعه با درآمد سرانه مشابه، موفق شدهاند شاخصهای بهتری در زمینه فقرزدایی ثبت کنند. بالاتر بودن نرخ فقر در ایران از متوسط جهانی، نشان میدهد سیاستهای فعلی فقرزدایی کارایی لازم را ندارند. این مسئله لزوم بازنگری در برنامههای توسعه و توزیع درآمد را آشکار میسازد. تجربه موفق کشورهای مختلف نشان میدهد که هدفمندسازی یارانهها، توسعه بیمههای اجتماعی و ایجاد اشتغال پایدار میتواند در کاهش فقر مؤثر باشد.
پیامدهای اجتماعی و اقتصادی
فقر گسترده میتواند به افزایش نارضایتیهای اجتماعی، رشد حاشیهنشینی و گسترش آسیبهای اجتماعی بینجامد. این پیامدها هزینههای سنگینی بر جامعه تحمیل میکنند. از دیدگاه اقتصادی، فقر باعث کاهش سرمایه انسانی، محدودیت در توسعه بازار داخلی و کاهش بهرهوری نیروی کار میشود. این عوامل مانع رشد اقتصادی پایدار میشوند. نابرابری شدید درآمدی نیز میتواند به کاهش انسجام اجتماعی، تضعیف سرمایه اجتماعی و ایجاد شکاف بین طبقات مختلف جامعه منجر شود.
راهکارهای پیشرو
بازنگری در نظام توزیع درآمد و اجرای برنامههای هدفمند فقرزدایی ضروری است. شناسایی دقیق گروههای نیازمند و ارائه کمکهای مستقیم میتواند در کوتاهمدت مؤثر باشد. در میانمدت، ایجاد اشتغال پایدار، توسعه مهارتآموزی و بهبود محیط کسب و کار میتواند به خروج خانوارها از دایره فقر کمک کند. در بلندمدت، سرمایهگذاری در آموزش و بهداشت، توسعه مناطق محروم و اصلاح نظام مالیاتی میتواند به کاهش پایدار فقر و نابرابری بینجامد.