آسیانیوز ایران؛ سرویس اقتصادی:
طرح کالابرگ الکترونیک که از اسفند ۱۴۰۳ به طور رسمی کلید خورده بود، اکنون به مرحله پنجم خود رسیده است. این طرح که با هدف هدفمندسازی یارانهها و اطمینان از هزینه شدن آن برای کالاهای اساسی طراحی شده، حالا با تغییراتی اساسی روبرو شده است. دولت در مرحله جدید، دو راه متفاوت پیش روی خانوارهای مشمول گذاشته است. از یک سو دریافت یارانه به صورت نقدی و از سوی دیگر استفاده از کالابرگ الکترونیکی با تخفیف ۲۰ درصدی.
این انتخاب برای بسیاری از خانوارها به یک چالش مهم تبدیل شده است. چراکه هر روش مزایا و محدودیتهای خاص خود را دارد و انتخاب نهایی میتواند تأثیر قابل توجهی بر اقتصاد خانواده داشته باشد. از سوی دیگر، مسئولان دولتی و نمایندگان مجلس در حال بررسی روشهای جدید برای بهبود اجرای این طرح هستند. کنترل قیمتها و ثابت نگه داشتن آن در دورهای مشخص، از جمله مواردی است که در دست بررسی است. احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی تأکید کرده که روش جدید هنوز نهایی نشده و در حال تبادل نظر بین دولت و مجلس است. یک پیشنهاد مطرح، ثابت نگه داشتن قیمت کالاها در دورههای مشخص است.
سخنگوی دولت نیز اعلام کرده که با توجه به تأکید مقام معظم رهبری بر عدم فشار افزایش قیمتها بر زندگی مردم، موضوع در دولت در حال بررسی دقیق است. عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس نیز از برگزاری جلسات مشترک برای تعیین قیمت کالاهای مشمول کالابرگ بر اساس ارز ترجیحی خبر داده است. اکنون با تأمین منابع مرحله پنجم، این پرسش برای خانوارها مطرح است که کدام روش را انتخاب کنند تا بیشترین سود را ببرند.
تحلیل اقتصادی دو روش پرداخت یارانه
از دیدگاه اقتصادی، هر یک از دو روش پرداخت یارانه مزایای خاص خود را دارد. روش نقدی انعطافپذیری بیشتری در مدیریت هزینهها ایجاد میکند و میتواند برای نیازهای فوری خانوار مورد استفاده قرار گیرد. این روش به خانوادهها امکان میدهد بر اساس اولویتهای خود تصمیم گیری کنند. در مقابل، روش کالابرگ الکترونیکی تضمین میکند که یارانه مستقیماً صرف خرید کالاهای اساسی میشود. این روش برای خانوادههای کمدرآمد که با مشکل مدیریت هزینهها روبرو هستند، مناسبتر است. همچنین تخفیف ۲۰ درصدی به صورت مستقیم قدرت خرید خانوار را افزایش میدهد.
تأثیر بر تورم و بازار مصرف
روش پرداخت یارانه میتواند تأثیرات متفاوتی بر شاخص تورم و بازار مصرف داشته باشد. پرداخت نقدی ممکن است به افزایش نقدینگی و در نتیجه تشدید تورم بینجامد. این در حالی است که کالابرگ الکترونیکی جریان نقدینگی را به سمت کالاهای اساسی هدایت میکند. این هدفمندسازی میتواند به کنترل تورم کمک کند. از سوی دیگر، کالابرگ الکترونیکی تقاضا برای کالاهای اساسی را تنظیم میکند. این امر به برنامهریزی بهتر برای تولید و توزیع کمک مینماید.
تحلیل جمعیت شناختی خانوارهای مشمول
خانوارهای مشمول طرح از نظر ویژگیهای جمعیت شناختی با یکدیگر تفاوت دارند. خانوادههای پرجمعیت معمولاً خرید ماهانه بیشتری از کالاهای اساسی دارند. برای این خانوارها روش کالابرگ الکترونیکی مقرون به صرفهتر است. در مقابل، خانوادههای کم جمعیت یا تک نفره ممکن است خرید ماهانه کمتری داشته باشند. برای این گروه روش نقدی میتواند مناسبتر باشد. همچنین دسترسی به فروشگاههای طرف قرارداد نیز در انتخاب روش مؤثر است. خانوارهای ساکن در مناطق محروم ممکن است دسترسی کمتری به این فروشگاهها داشته باشند.
چالشهای اجرایی و زیرساختی
هر یک از دو روش با چالشهای اجرایی خاصی روبرو هستند. روش کالابرگ الکترونیکی نیازمند شبکه گسترده فروشگاهی است. همچنین نظارت بر اجرای صحیح طرح و جلوگیری از تخلفات نیازمند سیستم نظارتی قوی است. از سوی دیگر، روش نقدی با چالش هدفمندسازی روبرو است. ممکن است یارانه نقدی صرف خرید کالاهای اساسی نشود. همچنین این روش نیازمند سیستم پرداخت گسترده و مطمئن است. بروز هرگونه مشکل در سیستم پرداخت میتواند به نارضایتی مردم بینجامد.
راهکارهای بهینهسازی طرح
برای بهینهسازی طرح کالابرگ الکترونیک راهکارهای مختلفی وجود دارد. افزایش تعداد فروشگاههای طرف قرارداد میتواند دسترسی مردم را بهبود بخشد. نظارت مستمر بر قیمتها در این فروشگاهها نیز ضروری است. از سوی دیگر، آموزش خانوارها برای انتخاب بهترین روش میتواند مفید باشد. ارائه مشاوره بر اساس الگوی مصرف هر خانواده میتواند به انتخاب بهتر کمک کند. همچنین انعطافپذیری در تغییر روش انتخاب شده میتواند مفید باشد.