آسیانیوز ایران؛ سرویس اقتصادی:
بازار گوشت قرمز این روزها صحنه یک بازی ناعادلانه است. بازی که در آن دامداران با زیان دست و پنجه نرم میکنند و مردم با فقر پروتئین. قیمت گوشت در بازار به مرزهای غیرقابل باور رسیده است. مرزی که تأمین یک کیلو گوشت را برای بسیاری از خانوادهها به آرزویی دستنیافتنی تبدیل کرده است. اما راز این گرانی سرسامآور چیست؟ چرا گوشت که تا دیروز قوت غالب سفره ایرانی بود، امروز به کالایی لوکس تبدیل شده است؟ پاسخ این سؤال را رئیس اتحادیه گوسفندداران فیروزکوه داده است. او از شبکهای از دلالان پرده برداشته که با سودهای نامتعارف، هم دامدار را به خاک سیاه مینشانند و هم مصرفکننده را.
بر اساس این افشاگری، دلالان گوشت را از دامدار با قیمت کیلویی ۳۸۰ هزار تومان خریداری میکنند. اما همین گوشت در بازار با قیمت ۱.۶ میلیون تومان به دست مصرفکننده میرسد. این یعنی سودی معادل ۱.۲۲۰.۰۰۰ تومان برای هر کیلوگرم! سودی که به بهانههای واهی مانند بستهبندی و هزینههای حملونقل توجیه میشود. در حالی که دامداران با افزایش هزینههای نهادهها دست به گریبان هستند و با ۲۰ درصد زیان مواجهند، دلالان با انبارداری و حملونقل جعلی سودهای کلان به جیب میزنند. این چرخه معیوب نه تنها دامداران را ورشکسته کرده، بلکه قدرت خرید مردم را نیز ۳۰ درصد کاهش داده است.
ساختار بازار گوشت و نقش دلالان
بازار گوشت قرمز ایران از زنجیره تأمین طولانی و غیرشفافی برخوردار است. در این زنجیره، دلالان به عنوان حلقههای واسط بین دامدار و مصرفکننده عمل میکنند. دلالان با در دست داشتن شبکه توزیع و اطلاعات بازار، کنترل قیمتها را در اختیار گرفتهاند. آنان از عدم شفافیت در بازار سوءاستفاده کرده و با ایجاد انحصار، قیمتها را به صورت مصنوعی افزایش میدهند. نبود نظام نظارتی مؤثر بر عملکرد دلالان، به آنان اجازه داده تا با ثبت هزینههای جعلی مانند بستهبندی و حملونقل، سودهای نامتعارف کسب کنند.
تأثیر این چرخه بر دامداران
دامداران به عنوان تولیدکنندگان اصلی، در پایینترین سطح این زنجیره قرار دارند. آنان با افزایش روزافزون هزینههای نهادههایی مانند علوفه و دارو مواجه هستند. فشار مالی بر دامداران به حدی است که بسیاری از آنان با ۲۰ درصد زیان فعالیت میکنند. این موضوع باعث کاهش انگیزه برای تولید و در نتیجه کاهش عرضه گوشت در بازار شده است. ورشکستگی تدریجی دامداران نه تنها امنیت غذایی کشور را تهدید میکند، بلکه باعث از بین رفتن مشاغل وابسته در مناطق روستایی نیز میشود.
تأثیر بر مصرفکنندگان و اقتصاد خانوار
مصرفکنندگان نهایی مجبورند گوشت را با قیمتی ۴ برابر قیمت خرید دلال از دامدار تهیه کنند. این اختلاف فاحش قیمت، سبد پروتئینی خانوارها را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. بر اساس گزارشها، قدرت خرید مردم در بخش پروتئین قرمز ۳۰ درصد کاهش یافته است. این کاهش به معنای حذف یا کاهش مصرف گوشت در سبد غذایی بسیاری از خانوادههاست. کاهش مصرف پروتئین حیوانی میتواند به بروز مشکلات سلامتی به ویژه در کودکان و گروههای آسیبپذیر منجر شود.
نقش نظارتی دستگاههای دولتی
عدم حضور مؤثر دستگاههای نظارتی در بازار گوشت، به گسترش دلالی و افزایش قیمتها دامن زده است. نظارت بر حلقههای واسط زنجیره تأمین گوشت ضعیف بوده است. سازمانهای مسئول نتوانستهاند بر ثبت واقعی هزینهها و تعیین قیمت منطقی نظارت کنند. این ضعف نظارتی به دلالان اجازه داده تا با ارائه هزینههای جعلی، سودهای کلان کسب کنند. نبود شفافیت در قیمتگذاری و عدم اطلاعرسانی دقیق به مصرفکنندگان، به تداوم این چرخه ناعادلانه کمک کرده است.
راهکارهای برونرفت از بحران
کوتاه کردن زنجیره تأمین گوشت با حذف حلقههای واسط غیرضروری میتواند به کاهش قیمت کمک کند. ایجاد بازارهای مستقیم بین دامدار و مصرفکننده یکی از این راهکارهاست. تقویت نظام نظارتی و کنترل دقیق قیمتها در تمام مراحل زنجیره تأمین ضروری است. سازمانهای نظارتی باید بر هزینههای اعلام شده توسط دلالان نظارت دقیق داشته باشند. شفافسازی اطلاعات بازار و اطلاعرسانی دقیق به مصرفکنندگان میتواند به ایجاد رقابت و کاهش قیمتها کمک کند. ایجاد سامانهای برای رصد قیمتها از مبدأ تا مقصد میتواند مؤثر باشد.