آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
در یک تحول مهم دیپلماتیک، پادشاهی عربستان سعودی شرطی اساسی برای عادیسازی روابط با اسرائیل تعیین کرده است. این شرط که میتواند معادلات خاورمیانه را زیر و رو کند، بر کنارهگیری یک فرد متمرکز شده است. بر اساس گزارشهای معتبر، مقامات سعودی به طور رسمی به آمریکا اعلام کردهاند که مذاکرات عادیسازی تا زمانی که بنیامین نتانیاهو در قدرت باشد، متوقف خواهد ماند. این موضع گیری، ضربهای سنگین به تلاشهای واشنگتن برای ایجاد اتحاد در برابر جمهوری اسلامی وارد کرده است.
اما چرا عربستان چنین شرط سختی را مطرح کرده است؟
تحلیلگران دو دلیل اصلی برای این تصمیم عنوان میکنند. دلیل اول به شخصیت نتانیاهو و روابط تیره او با دیگر رهبران عرب بازمیگردد. مقامات سعودی معتقدند نتانیاهو نه تنها با ریاض، بلکه با دیگر متحدان عرب اسرائیل مانند مصر و اردن نیز رابطهای پرتنش دارد. این تنشها، امکان هرگونه توافق پایدار را زیر سؤال برده است. دلیل دوم و مهمتر، خواست عربستان برای ایجاد یک چشمانداز روشن برای تشکیل کشور فلسطین است. ریاض تأکید دارد که بدون تضمین روشن برای حق تعیین سرنوشت فلسطینیها، هیچ توافقی ممکن نیست. این در حالی است که کابینه نتانیاهو به طور سیستماتیک در حال جلوگیری از هرگونه پیشرفت در مسیر تشکیل کشور فلسطین است. سیاستهایی که به گفته ناظران بینالمللی، نقض آشکار قطعنامههای سازمان ملل متحد محسوب میشود. نکته جالب توجه اینجاست که اسرائیل میتواند با محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین به توافق برسد، اما نتانیاهو حتی حاضر به شنیدن سخنان او نیست. این رفتار، عمق بحران را نشان میدهد. اکنون نگاهها به واکنش آمریکا و جامعه بینالملل دوخته شده است. آیا فشارها بر نتانیاهو افزایش خواهد یافت؟ یا عربستان در موضع خود پایدار خواهد ماند؟
ابعاد شرط عربستان و پیامدهای منطقهای آن
شرط عربستان برای عادیسازی، تنها یک درخواست ساده دیپلماتیک نیست، بلکه یک تحول استراتژیک در سیاستهای خاورمیانه محسوب میشود. این موضعگیری میتواند الگویی برای دیگر کشورهای عرب شود. ریاض با این اقدام، به وضوح نشان داده که اولویتهای منطقهای خود را تغییر داده است. اگر در گذشته تمرکز اصلی بر مقابله با ایران بود، اکنون مسئله فلسطین بار دیگر به کانون توجهات تبدیل شده است. این تصمیم میتواند موجی از بازنگری در روند عادیسازی روابط با اسرائیل را در بین کشورهای عربی ایجاد کند. کشورهایی مانند امارات و بحرین که پیشتر روابط خود را عادی کردهاند، ممکن است تحت فشار افکار عمومی، مواضع خود را تعدیل کنند.
نقش نتانیاهو در بنبست فعلی
شخصیت سیاسی نتانیاهو و سیاستهای راست افراطی او، عامل اصلی ایجاد این بنبست دیپلماتیک است. وی در طول سالهای اخیر، هرگونه پیشرفت در فرآیند صلح را مسدود کرده است. روابط تیره نتانیاهو با رهبران عرب تنها به عربستان محدود نمیشود. وی با مقامات مصری و اردنی نیز روابط پرتنشی دارد که این موضوع، امکان هرگونه توافق منطقهای را کاهش داده است. سیاستهای داخلی نتانیاهو نیز بر این بحران تأثیر گذاشته است. وی برای حفظ ائتلاف راست افراطی در حکومت، مجبور به اتخاذ مواضع سختگیرانهتر شده که این موضوع بر روابط خارجی اسرائیل سایه افکنده است.
مسئله فلسطین؛ محور اصلی اختلاف
عربستان به وضوح اعلام کرده که تشکیل کشور فلسطین شرط غیرقابل چشمپوشی برای هرگونه توافق است. این موضع، تفاوت بنیادین ریاض با تلآویو را نشان میدهد. کابینه نتانیاهو به طور سیستماتیک در حال اجرای سیاستهایی است که هرگونه امکان تشکیل کشور فلسطین را منتفی میکند. گسترش شهرکسازی و نقض حقوق فلسطینیها از جمله این سیاستهاست. جامعه بینالملل بارها قطعنامههایی را برای تشکیل کشور فلسطین تصویب کرده، اما اسرائیل به رهبری نتانیاهو به این قطعنامهها بیاعتنایی کرده است. این رفتار، اعتماد کشورهای عرب را سلب کرده است.
واکنش آمریکا و متحدان غربی
این تصمیم عربستان، دیپلماسی آمریکا در خاورمیانه را با چالش جدی مواجه کرده است. واشنگتن سالها تلاش کرده تا عربستان را به عادیسازی روابط با اسرائیل متقاعد کند. احتمالاً آمریکا تلاش خواهد کرد با اعمال فشار بر نتانیاهو، او را به تعدیل مواضعش وادار کند. اما با توجه به ساختار سیاسی اسرائیل، این کار بسیار دشوار به نظر میرسد. اتحادیه اروپا نیز در این زمینه نقش مهمی ایفا میکند. کشورهای اروپایی میتوانند با حمایت از خواستههای عربستان، فشار بر اسرائیل را افزایش دهند.
چشمانداز آینده و سناریوهای محتمل
- اگر نتانیاهو بر قدرت باقی بماند، به احتمال زیاد شاهد توقف کامل روند عادیسازی خواهیم بود. این موضوع میتواند منجر به انزوای بیشتر اسرائیل در منطقه شود.
- در صورت تغییر دولت در اسرائیل، امکان ازسرگیری مذاکرات وجود خواهد داشت. اما حتی در این صورت نیز حل مسئله فلسطین نیازمند اراده سیاسی قوی در دو طرف خواهد بود.
- سناریوی محتمل دیگر، تغییر تدریجی مواضع عربستان تحت فشار آمریکاست. اما با توجه به جهتگیری فعلی ریاض، این سناریو کمتر محتمل به نظر میرسد.