آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
شبکه المیادین به نقل از منبع مطلع ایرانی گزارش داد که اظهارات ترامپ در برگزاری مذاکرات غیرمستقیم با ایران در روز پنجشنبه درست نیست و دور ششم این مذاکرات روز یکشنبه آتی برگزار خواهد شد.
مقامات ایرانی بارها تأکید کردهاند که هیچ مذاکره مستقیمی با آمریکا ندارند و هرگونه گفتوگو در چارچوب مذاکرات احیای برجام و از طریق واسطهها انجام میشود. به نظر میرسد ادعای ترامپ بیشتر در جهت تاثیرگذاری بر رقابتهای انتخاباتی آمریکا مطرح شده باشد. از سوی دیگر، ایران ترجیح میدهد مذاکرات را به صورت غیرمستقیم و محتاطانه پیش ببرد تا از جنجالهای سیاسی داخلی و خارجی جلوگیری کند. نقش کشورهای میانجی مانند عمان در هفتههای اخیر پررنگتر شده است. پس از پایان دور پنجم مذاکرات و وقوع برخی ابهامات در خصوص زمان و مکان برگزاری دور جدید، حال مقامات ایرانی و آمریکایی از برنامه ریزی برای دور جدید مذاکرات سخن میگویند. دور پنجم مذاکرات در حالی در تاریخ دوم خرداد در رُم، پایتخت ایتالیا برگزار شد که اختلاف نمایندگان ایران و آمریکا بر سر مسأله غنیسازی بالا گرفته بود.
پیش از برگزاری دور پنجم مذاکرات، سید عباس عراقچی، در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «یافتن مسیر دستیابی به توافق، معادله پیچیدهای نیست؛ سلاح هستهای صفر = توافق داریم و غنیسازی صفر = توافقی در کار نیست». وزیر امور خارجه همچنین تاکید کرده بود که «زمان تصمیمگیری فرارسیده است». اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان نیز پیش از برگزاری دور پنجم از مذاکرات در واکنش به اعمال دور جدید تحریمها علیه کشورمان نوشته بود: «وزارت خارجه مارکو روبیو با تسری تحریمهای آمریکا به بخش ساختوساز، رکورد جدیدی را در تاریخ طولانی دشمنی و اقدامات قهرآمیز غیرقانونی آمریکا علیه ملت ایران رقم زد. این اقدام، شرورانه، غیرقانونی و ضد انسانی است». وی تاکید کرده بود: «در آستانه دور پنجم مذاکرات، این اقدام بیش از پیش اراده و جدیت آمریکا در مسیر دیپلماسی را زیر سؤال میبرد. مردم ما مصمم هستند که در برابر چنین کینهتوزی غیرمنطقیای محکم و ثابت قدم بمانند.»
فاصله طولانی میان دور پنجم و دور ششم مذاکرات
اما پس از صحبتهای ضد و نقیض مقامهای آمریکایی در خصوص حق ایران در داشتن غنیسازی و چرخه کامل سوخت هستهای و واکنش صریح و تند مقامات ایرانی، برگزاری دور ششم مذاکرات در هالهای از ابهام قرار گرفت. در حالی که مقامات آمریکایی در ابتدای مذاکرات تنها بر محدود ساختن غنیسازی از سوی ایران سخن میگفتند و در سخنانشان بهطور ضمنی غنیسازی در سطوح پایین در ایران را امری مورد پذیرش بیان میکردند، اما به ناگاه در چرخشی آشکار، آنها، از جمله خود ترامپ، هرگونه غنیسازی در ایران حتی در سطوح پایین را رد کرده و بر غنیسازی صفردرصدی تأکید کردند. همین امر سبب شد تا برگزاری دور ششم مذاکرات بسیار بیشتر از روند معمول به تعویق بیفتد.
اختلافها در اعلام زمان برگزاری دور ششم مذاکرات
پس از این فاصله طولانی بود که بهتازگی مقامات ایرانی و آمریکایی هرکدام در صحبتهایی جداگانه از آمادگی برای برگزاری دور جدید مذاکرات هستهای سخن گفتند. در همین ارتباط، رئیس جمهور آمریکا شامگاه دوشنبه در اظهاراتی گفت: «روز پنجشنبه با ایرانیها دیدار خواهیم کرد. آنها خواستار حفظ توانایی خود برای غنیسازی اورانیوم هستند، اما ایران حق غنیسازی اورانیوم ندارد.» ترامپ در ادامه گفت: «درحال انجام اقدامات بسیاری در موضوع ایران هستیم. ایرانیان مذاکرهکنندگان بسیار خوب و سرسختی هستند.»
ترامپ همچنین در پاسخ به سوالی درباره گفتوگوی خود با «بنیامین نتانیاهو»، نخست وزیر رژیم اسرائیل هم گفت: «درباره موضوعات بسیاری صحبت کردیم. بهدنبال انجام اقداماتی با ایران هستیم. بهدنبال توافق با ایران هستیم تا از کشتار و نابودی جلوگیری کنیم و این مسئله را به ایرانیان گفتهایم. شاید به این توافق نرسیم. باید صبر کنیم.»
با این حال رئیس جمهور آمریکا درحالی از برگزاری دور جدید در روز پنجشنبه صحبت کرده است که مقامات ایرانی از احتمال برگزاری آن در روز یکشنبه سخن گفتهاند. اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه به تازگی در سخنانی در پاسخ به سوالات خبرنگاران راجع به دور بعدی گفتگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا گفت: «با توجه به مشورتهای صورتگرفته، دور بعدی مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا برای روز یکشنبه آینده در مسقط در حال برنامهریزی است.»
بقایی همچنین شب گذشته با حضور در گفتوگوی ویژه خبری گفت: «فعلا به دلیل آن که با طرفی مواجه هستیم که تغییرات در موضع گیریشان زیاد است، باید گفت برای یکشنبه آینده دور ششم مذاکرات غیر مستقیم را برنامه ریزی کردیم.» اما این اختلافها در اعلام زمان برگزاری در حالی است که پایگاه خبری آکسیوس نیز در خبری به نقل از یک مقام آمریکایی از احتمال برگزاری دور ششم مذاکرات در روز جمعه سخن گفته است.
مکان برگزاری دور ششم مذاکرات
اما به مانند زمان برگزاری مذاکرات، مکان دور جدید مذاکرات نیز در هالهای از ابهام قرار دارد. نشریه آکسیوس در ذیل خبر دیدار ترامپ با تیم وزارت خارجه خود در کمپ دیوید در خصوص زمان و مکان دور بعدی مذاکرات مینویسد: «وزارت خارجه ایران میگوید دور ششم مذاکرات روز یکشنبه و در مسقط، پایتخت عمان برگزار خواهد شد.
دستور کار دور ششم مذاکرات
همانطوری که در بالاتر اشاره کردیم، یکی از موارد اختلافی که سبب شده است تا شکافی جدی میان نظرات ایران و طرف آمریکایی برقرار شود، اصل مسأله حق ایران در داشتن غنیسازی در خاک خود است. در همین حال قرار است دور جدید مذاکرات در حالی برگزار شود که آمریکا پیشنهاد مکتوبی به ایران ارائه داده است. هرچند محتوای این پیشنهاد مشخص نیست، اما چند روز پیش سید عباس عراقچی، وزیر خارجه کشورمان در سخنانی اعلام کرد که به زودی جواب مناسب به پیشنهاد آمریکا داده خواهد شد. با این حال گمانهزنیهایی در خصوص پیشنهاد ارائه شده از سوی آمریکا به ایران در برخی رسانههای خارجی در جریان است:
پیشنهاد آمریکا به روایت آکسیوس
در همین باره، پایگاه خبری آمریکایی آکسیوس در گزارشی به تاریخ دوم ژوئن (دوازدهم خرداد) به قلم «باراک راوید»، به نقل از برخی مقامات ارشد آمریکایی اعلام کرد پیشنهاد هستهای که آمریکا به ایران داده، اجازه غنیسازی محدود و در سطوح پایین را در خاک ایران برای یک دوره زمانی مشخص میدهد. طبق گزارش آکسیوس این پیشنهاد که از سوی ویتکاف ارائه شده، ایدههای اولیهای است که بایستی در دور بعدی مذاکرات (دور ششم) مورد بحث و گفتوگو قرار گیرند. بر اساس اعلام آکسیوس، ایران اجازه نخواهد داشت تا هیچگونه تأسیسات غنیسازی جدیدی را بسازد؛ علاوه بر آنکه بایستی زیرساختهای حیاتی برای تبدیل و فرآوری اورانیوم را نیز برچیند. این پیشنهاد همچنین میگوید ایران بایستی تحقیق و توسعه جدید در زمینه سانتریفیوژها را نیز متوقف کند.
بنابر اعلام آکسیوس، این توافق هستهای جدید بر ایجاد یک کنسرسیوم منطقهای برای غنیسازی متمرکز خواهد بود که چندین شرط خواهد داشت:
۱- ایران اجازه نخواهد داشت تا توانایی غنیسازی داخلی را فراتر از نیازهایش برای اهداف غیرنظامی توسعه دهد.
۲- پس از امضای توافق، ایران بایستی موقتا میزان غنیسازیاش را به ۳ درصد کاهش دهد. این مدت زمانی بعداً در مذاکرات مورد توافق قرار خواهد گرفت.
۳- تأسیسات غنیسازی زیرزمینی ایران بایستی که برای یک دوره زمانی که از سوی طرفهای مذاکره مورد توافق قرار میگیرند، غیرعملیاتی شوند.
۴- فعالیتهای غنیسازی ایران که در روی زمین هستند نیز بایستی موقتا محدود به سطحی شوند که طبق خط مشی آژانس بینالمللی انرژی اتمی برای سوخت رآکتور هستهای نیاز است.
همچنین بر اساس گزارش آکسیوس، این پیشنهاد یک سیستم قوی نظارتی و راستیآزمایی را از جمله تصویب فوری پروتوکل الحاقی آژانس ایجاد خواهد کرد. بنابر اعلام این پایگاه آمریکایی، کاهش تحریمها تنها زمانی اعمال خواهد شد که ایران پایبندی حقیقی خود را به رضایتمندی هم آمریکا و هم آژانس بینالمللی انرژی اتمی را نشان دهد.
پیشنهاد آمریکا به روایت نیویورک تایمز
از سوی دیگر، نشریه نیویورک تایمز در مطلبی به تاریخ سوم ژوئن (۱۳ خرداد) با عنوان «آمریکا پیشنهاد گامی موقتی در مذاکرات هستهای ایران داده که اجازه مقداری غنیسازی را میدهد» نوشت: «دولت ترامپ در حال پیشنهاد ترتیباتی است که به ایران اجازه غنیسازی در سطوح پایین را تا زمانی که آمریکا و دیگر کشورها در حال کار بر روی یک طرح پرجزئیاتتر با هدف مسدود کردن مسیر ایران به دستیابی سلاح هستهای هستند را میدهد.»
بر اساس گزارش نیویورک تایمز، طبق این پیشنهاد، آمریکا ساخت رآکتورهای هستهای را برای ایران تسهیل میکند و در خصوص ساخت تأسیسات غنیسازی که از سوی کنسرسیومی از کشورهای منطقهای اداره شود، گفتوگو خواهد کرد؛ اما به محضی که ایران از منافع این کنسرسوم بهرهمند شود، بایستی که هرگونه غنیسازی را در خاک خود متوقف کند. نیویورک تایمز همچنین اعلام کرد طرح کلی یک توافق احتمالی به ایران داده شده و تهران اعلام کرده ظرف چند روز به آن پاسخ خواهد داد.
پاسخ ایران از زبان ترامپ
با این حال دونالد ترامپ روز دوشنبه در سخنانی در کاخ سفید خطاب به خبرنگاران مدعی شد بهنظر میرسد ایران عنصر کلیدی پیشنهاد آمریکا که با هدف شکست بنبست مذاکرات بر سر آینده برنامه هستهای ایران ارائه شده بود را رد کرده است. ترامپ در پایان رویداد اقتصادی که با رهبران اقتصادی و چهرههای وال استریت برگزار شده بود، گفت: «آنها تقاضای چیزی را دارند که نمیتوانند انجام دهند. آنها نمیخواهند از آنچه بایستی از آن دست بکشند، دست بردارند. شما میدانید آن چیز، چه هست: آنها به دنبال غنیسازی هستند.»
ترامپ در ادامه گفت: «آنها نظریاتشان را در خصوص یک توافق دادهاند و من گفتهام این قابل قبول نیست.» حال اگرچه ایران هنوز پاسخ رسمی خود را به طرف آمریکایی ارائه نداده، اما بر اساس شواهد و قرائن، در صورتی که پیشنهاد آمریکا توقف غنیسازی در خاک ایران و پیگیری آن از طریق کنسرسیوم باشد، به احتمال زیاد ایران این مسأله را نخواهد پذیرفت؛ همچنانکه ترامپ نیز در صحبتهای خود به این مسأله اشاره کرده بود. با این حساب بایستی گفت دستورکار دور ششم مذاکرات نیز که هنوز زمان و مکان آن قطعی نشده، همچنان حل اختلاف بر سر اصل غنیسازی در داخل خاک ایران خواهد بود.
تحلیل سیاسی آسیانیوز ایران
۱. تناقض در زمانبندی مذاکرات
- ادعای ترامپ (دوشنبه شب): "روز پنجشنبه با ایرانیها دیدار خواهیم کرد."
- تکذیب المیادین: دور ششم مذاکرات روز یکشنبه در مسقط برگزار میشود.
- گزارش آکسیوس: احتمال برگزاری مذاکرات در روز جمعه.
- واکنش ایران: سخنگوی وزارت خارجه (اسماعیل بقائی) تأکید کرد برنامهریزی برای یکشنبه انجام شده است.
۲. دستور کار مذاکرات: چالش اصلی "غنیسازی"
موضع ایران
- تأکید بر حق غنیسازی صلحآمیز (سید عباس عراقچی: "غنیسازی صفر = توافقی در کار نیست").
- رد هرگونه پیشنهاد که حاوی توقف کامل غنیسازی در خاک ایران باشد.
پیشنهاد آمریکا (طبق آکسیوس و نیویورک تایمز)
- اجازه غنیسازی محدود (حداکثر ۳٪) به صورت موقت.
- تشکیل کنسرسیوم منطقهای برای غنیسازی و توقف فعالیتهای داخلی ایران.
- تعلیق تأسیسات زیرزمینی (مانند فردو) و توقف تحقیق و توسعه سانتریفیوژها.
تحلیل
پیشنهاد آمریکا با خط قرمزهای ایران (حق غنیسازی داخلی) در تضاد است. پاسخ رسمی ایران احتمالاً رد این طرح خواهد بود، مگر اینکه اصلاحات اساسی در آن صورت گیرد.
۳. اختلافهای پس از دور پنجم
دور پنجم (۲ خرداد در رم):
- تشدید اختلاف بر سر غنیسازی و تحریمها.
- اعمال تحریمهای جدید آمریکا علیه بخش ساختوساز ایران پیش از مذاکرات.
واکنش ایران
بقائی: "این اقدام آمریکا، اراده آن کشور برای دیپلماسی را زیر سؤال میبرد."
تحلیل
عدم اعتماد بین طرفین و سیگنالهای متضاد (تحریم همزمان با مذاکره) باعث تعویق دور ششم شده است.
۴. سناریوهای پیشرو
سناریوی خوشبینانه
- توافق موقت بر سر غنیسازی محدود (۵٪) با نظارت شدید آژانس.
- کاهش جزئی تحریمهای غیرهستهای (مانند بخش نفت).
سناریوی محتمل
- ادامه بنبست به دلیل اصرار آمریکا بر "غنیسازی صفر" و مقاومت ایران.
- تشدید تحریمها از سوی آمریکا و افزایش فعالیتهای هستهای ایران.
سناریوی بدبینانه
خروج آمریکا از مذاکرات و تشدید تنشها (مانند تحریمهای بیشتر یا تهدید نظامی).
نقش کلیدی بازیگران منطقهای
- عمان: میانجیگری فعال و میزبانی مذاکرات.
- قطر و عراق: احتمال مشارکت در کنسرسیوم غنیسازی (در صورت توافق).
- اسرائیل: فشار بر ترامپ برای عدم انعطاف در مذاکرات.