آسیانیوز ایران؛ سرویس اقتصادی:
کاظم عاشوری گیلده - نویسنده و محقق - در اقتصادی که نفسش به شماره افتاده، قیمت اقلام اساسی هر روز با شتابی سرسامآور بالا میرود. اما در این میان، آنچه بیش از تورم، نگرانکننده است، منشأ این گرانیهاست. تازهترین آمار منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران نشان میدهد که از اردیبهشت سال گذشته تا اردیبهشت امسال، قیمت برخی از اقلام خوراکی بهطور بیسابقهای افزایش یافته است. اما نکته مهم آنجاست که این افزایش قیمت نه ناشی از تولید، بلکه حاصل زنجیرهای فاسد از دلالیهاست.
بحران در سفره مردم
بر اساس آمار رسمی، قیمت "لوبیا چیتی" در عرض تنها یک سال، ۲۰۱ درصد افزایش یافته است. "لیمو ترش" با ۱۶۶ درصد، "لپه" با ۱۲۶ درصد، "سیبزمینی" با ۱۱۸ درصد، "لوبیا قرمز" با ۱۰۹ درصد و "بادمجان" با ۱۰۱ درصد رشد قیمت، نشاندهنده رشد افسارگسیخته قیمتها در بازار مواد غذایی هستند. حتی "برنج ایرانی" که همواره شاخص قیمت در بازار سفرههای ایرانی بوده، افزایش ۶۹ درصدی را تجربه کرده است.
ردپای دلالان در بازار مواد غذایی
تأکید کارشناسان و حتی نهادهای رسمی بر این نکته استوار است که هیچکدام از این اقلام از سوی کشاورزان و تولیدکنندگان، گرانتر از سال گذشته عرضه نشدهاند. افزایش قیمتها صرفاً در طول زنجیره توزیع و در اثر واسطهگری و دلالی رقم خورده است. این یعنی کشاورز همچنان با همان نرخ سابق محصول خود را میفروشد، اما مصرفکننده نهایی با بهایی چند برابری آن را تهیه میکند.
چرا دلالی رشد کرده است؟
نبود شبکه توزیع مؤثر و شفاف، فقدان نظارت کافی، انحصار در برخی بازارها، فساد ساختاری در نظام توزیع و کمبود زیرساختهای حملونقل و نگهداری، از جمله دلایل اصلی گسترش دلالی در بازار محصولات کشاورزی است. در واقع، هر حلقه واسطهای که به زنجیره اضافه میشود، بدون افزودن ارزشی واقعی به محصول، فقط به قیمت نهایی آن اضافه میکند.
نتیجهگیری
تورم ۲۰۰ درصدی در مواد غذایی، نه فقط عددی در گزارشها، بلکه زنگ خطری است برای سفرههای مردم، بهویژه دهکهای پایین جامعه. اگر روند فعلی ادامه پیدا کند، امنیت غذایی کشور در معرض تهدیدی جدی قرار خواهد گرفت؛ تهدیدی که با گرسنگی، سوءتغذیه، کاهش قدرت خرید و افزایش نابرابریهای اجتماعی خود را نشان میدهد.
راهحلها
- اصلاح و بازمهندسی زنجیره تأمین و توزیع: حذف دلالان غیرضروری و ایجاد شبکههای تعاونی و دولتی برای خرید مستقیم از کشاورزان.
- ایجاد سامانههای قیمتگذاری هوشمند و شفاف: که با اتصال تولیدکننده و مصرفکننده، قیمت واقعی و منصفانه را مشخص کند.
- افزایش نظارت دولتی و مردمی بر بازار: با تقویت نهادهای نظارتی، ابزارهای مردمی گزارشگیری و برخورد قاطع با سودجویان.
- سرمایهگذاری در زیرساختهای حملونقل و نگهداری: که با کاهش هزینههای واسطهای، سهم دلالان را از بین ببرد.
- آموزش و حمایت از کشاورزان: برای فروش مستقیم محصولات از طریق پلتفرمهای دیجیتال یا بازارهای محلی منصفانه.
جمعبندی نهایی
تورم در ایران فقط ریشه در تحریمها و مشکلات جهانی ندارد. بخش مهمی از آن، داخلی است، خودساخته و قابل اصلاح. اگر سیاستگذاران ارادهای برای پاکسازی ساختارهای توزیع داشته باشند، هنوز میتوان امید داشت که سفره مردم دوباره رنگ بگیرد؛ نه از خون دل، که از حاصل دسترنج صادقانه کشاورزان این سرزمین.