آسیانیوز ایران؛ سرویس اجتماعی:
کاظم عاشوری گیلده - نویسنده و محقق - در روزگاری که اغلب نسخههای سلامت را در باشگاههای ورزشی، رژیمهای غذایی سختگیرانه یا مصرف مکملها جستوجو میکنیم، یافتههای علمی جدید پرده از حقیقتی سادهتر اما عمیقتر برمیدارند: آنچه انسان را سالمتر و عمر او را طولانیتر میکند، نه غذاست و نه ورزش؛ بلکه "رابطه انسانی گرم و پایدار" است.
علم چه میگوید؟
مطالعات روانشناسی سلامت، بهویژه بررسیهای دانشگاههای هاروارد، ییل، و برکمن، لوفناردو، نشان دادهاند که کیفیت روابط عاطفی و اجتماعی افراد بهویژه رابطه با شریک زندگی، اعضای خانواده، و دوستان نزدیک بیشتر از هر عامل دیگر مانند میزان کلسترول خون، رژیم غذایی یا حتی ورزش بر سلامت جسم و روان تأثیر دارد. یکی از معروفترین این تحقیقات، مطالعه ۸۰ ساله دانشگاه هاروارد است که از دهه ۱۹۳۰ تا به امروز پیگیری شده و به بررسی کیفیت زندگی صدها نفر از کودکی تا پیری پرداخته است. نتیجه این مطالعه حیرتانگیز بود: «افرادی که در زندگی روابط عاطفی عمیق، پایدار و حمایتگر داشتند، به طور میانگین طول عمر بیشتری داشتند، کمتر دچار افسردگی، اضطراب و بیماریهای جسمی شدند و حتی عملکرد مغزی بهتری در سالمندی داشتند.»
چرا این موضوع مهمتر از همیشه است؟
در جهانی که سرعت تحولات، سبک زندگی ما را بهشدت تغییر داده، ما بیشتر از هر زمانی در معرض تنهایی، انزوا، و قطع ارتباطهای عاطفی واقعی هستیم. رسانههای اجتماعی با وجود مزایایشان، گاهی توهم ارتباط را جایگزین خود ارتباط کردهاند. «لایک» جای «آغوش» را نگرفته است و «کامنت» جای «درک متقابل» را پر نمیکند. در ایران امروز، این وضعیت بهخاطر شرایط خاص اجتماعی و اقتصادی، جلوهای دوچندان یافته است. فشارهای معیشتی، مهاجرتهای اجباری، کاهش کیفیت روابط خانوادگی، و تنشهای اجتماعی سبب شدهاند تا بسیاری از افراد احساس بیپناهی و بریدگی کنند. در چنین شرایطی، سلامت روان و جسم، پیوندی تنگاتنگ با روابط انسانی دارد.
رابطه کیفیت ارتباط انسانی با سلامت در بدن
مطالعات نشان میدهند که تعاملات انسانیِ گرم، تأثیرات بیواسطهای بر مکانیسمهای فیزیولوژیک بدن دارند:
- کاهش ترشح هورمونهای استرس مانند کورتیزول
- افزایش ترشح هورمونهایی مانند اکسیتوسین که موجب احساس امنیت و آرامش میشود
- تقویت سیستم ایمنی بدن
- کاهش فشار خون و التهاب مزمن
- بهبود کیفیت خواب
- کاهش احتمال بروز زوال عقل در سالمندی
این اثرات نه تنها جسم را محافظت میکنند، بلکه سلامت روان را نیز در برابر آسیبهای جدی چون افسردگی، اضطراب و اختلالات استرسی مقاومتر میسازند.
اما در ایران امروز؛ آیا این یافتهها کاربردی دارد؟
در شرایطی که بسیاری از ایرانیان با بحرانهای اقتصادی، فشارهای اجتماعی و ناپایداریهای روانی دست و پنجه نرم میکنند، ممکن است رسیدگی به تغذیه سالم یا ورزش منظم برای همه قابل اجرا نباشد. اما چیزی که هنوز در اختیار ماست، ارتباط انسانی است. از آنجایی که رابطه انسانی وابسته به توان مالی نیست، برخلاف باشگاه، رژیم خاص یا مکمل، میتوان آن را در سادهترین اشکالش تجربه کرد:
- تماس تلفنی با یک دوست قدیمی
- گفتوگوی شبانه با همسر یا فرزند
- همدلی با یک همکار یا همسایه
- حتی محبت ساده به یک حیوان خانگی یا لبخند به یک رهگذر
همه اینها داروهایی هستند بینیاز از نسخه پزشک، اما با تأثیراتی ماندگار بر روان و جسم.
روابط انسانی در فرهنگ ایرانی
فرهنگ ایرانی، به طور سنتی بر "باهمبودن" استوار بوده است. خانوادههای گسترده، شبنشینیهای طولانی، سفرههای مشترک و همدلیهای میاننسلی، بخشی از ساختار سلامت اجتماعی جامعه ما بودهاند. اما در سالهای اخیر، با گسترش سبک زندگی فردگرا و مشکلات اقتصادی، این پیوندها گسستهتر شدهاند. احیای این روابط، نه فقط یک نوستالژی فرهنگی، بلکه یک نسخه عملی برای سلامت روان و جسم است.
توصیه نهایی برای خوانندگان
- به جای تمرکز وسواسگونه بر حذف چربی یا کالری، تلاش کنید زمان بیشتری برای روابط انسانی بگذارید.
- کیفیت رابطه با شریک زندگیتان، از هر مکملی برای سلامت مفیدتر است.
- گفتوگوی صمیمانه و حمایت اجتماعی، ریشههای مستحکمتری برای طول عمر میسازند تا هر رژیم غذایی خاص.
تمرینهای ساده برای تقویت ارتباط انسانی
- هر شب قبل از خواب، چند دقیقه بدون موبایل، با اعضای خانواده صحبت کنید
- در هفته یک بار، با دوستی که مدتی از او دور بودهاید تماس بگیرید
- اگر فرزند دارید، روزانه زمانی را فقط برای شنیدن او اختصاص دهید