آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
در یک حرکت دیپلماتیک مهم، میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در سازمانهای بینالمللی وین، با رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، دیدار و گفتگویی محوری درباره پرونده هستهای ایران انجام داد. این دیدار در حالی صورت میگیرد که بنبست در بازرسیهای هستهای ایران به یک نگرانی بینالمللی تبدیل شده است. گروسی در این دیدار با بیان اینکه مذاکرات فعلی با ایران در مورد از سرگیری بازرسیها نمیتواند برای ماهها ادامه یابد، عملاً به تهران اولتیماتوم زمانی داد. این قویترین و صریحترین اظهارنظر مدیرکل آژانس در ماههای اخیر محسوب میشود که نشان از عصبانیت و ناامیدی وین از روند کند مذاکرات دارد.
از سوی دیگر، نقش روسیه به عنوان یک میانجی کلیدی در این پرونده بار دیگر پررنگ شده است. مسکو که خود به دلیل تحریمهای غرب به ایران نزدیکتر شده، ممکن است در حال تلاش برای کاهش تنشها و پیدا کردن یک راهحل دیپلماتیک باشد تا از تشدید بحران جلوگیری کند. این گفتوگو در آستانه نشست شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی انجام شده است و میتواند پیشدرآمدی برای یک قطعنامه تهاجمی تر علیه ایران در صورت عدم حل و فصل سریع این مسئله باشد. این گفتوگو و اظهارات گروسی را میتوان از چند منظر کلیدی تحلیل کرد:
۱. تغییر تاکتیک آژانس: از دیپلماسی به فشار
اظهارات گروسی نشاندهنده یک تغییر ملموس در رویکرد آژانس است. پس از ماهها دیپلماسی صبورانه، او اکنون با تعیین یک چارچوب زمانی غیررسمی (عدم تمدید مذاکرات برای ماهها)، به سوی افزایش فشار دیپلماتیک حرکت میکند. این امر احتمالاً ناشی از ناامیدی از سرعت پیشرفت مذاکرات و همچنین فشار فزاینده از سوی غرب، به ویژه ایالات متحده و اروپا، برای سختگیری بیشتر است.
۲. نقش دوگانه روسیه: میانجی یا ذینفع؟
دیدار اولیانوف با گروسی بسیار مهم است؛ روسیه:
-
به عنوان یک متحد نسبی ایران
میتواند نقش یک میانجی را ایفا کند و نگرانیهای آژانس را به تهران منتقل کرده و در عین حال از تشدید پرونده هسته ای ایران جلوگیری کند.
-
به عنوان یک ذینفع مستقل
مسکو نمی تواند بحران هستهای ایران به درگیری نظامی بین ایران و غرب بینجامد، چرا که این امر امنیت منطقهای و منافع اقتصادی روسیه را به خطر میاندازد. بنابراین، آنها انگیزه دارند تا مانع از تشدید بیش از حد بحران شوند.
۳. بنبست فنی-سیاسی
مسئله بازرسیها به یک گرهگاه فنی و سیاسی تبدیل شده است. از نظر فنی، ایران به دنبال بستن پرونده سوالات گذشته آژانس (مانند ذرات اورانیوم یافت شده در سایتهای تایید نشده) است. اما از نظر سیاسی، غرب از این مسئله به عنوان اهرمی برای تحت فشار قرار دادن ایران و وادار کردن آن به امتیازات بیشتر در امکان مذاکرات احیای برجام استفاده میکند.
۴. چشمانداز پیشرو: چند سناریو
-
سناریوی محتمل؛ تشدید تحریم ها
اگر ایران در کوتاهمدت به خواسته آژانس عمل نکند، بسیار محتمل است که در شورای حکام بعدی، یک قطعنامه تهاجمیتر علیه ایران به رأی گذاشته شود که ممکن است به ارجاع پرونده به شورای امنیت سازمان ملل بینجامد.
-
سناریوی مطلوب: توافق موقت
با میانجیگری روسیه، یک توافق موقت برای از سرگیری محدود بازرسیها حاصل شود تا زمان برای مذاکرات بیشتر خریداری شود.
-
سناریوی بدبینانه: بنبست کامل
ادامه عدم توافق میتواند به خروج دو فاکتو ایران از NPT و خروج آژانس از کشور منجر شود که به معنای یک بحران تمامعیار خواهد بود.
جمعبندی
گروسی با اعلام صریح بیصبری آژانس، توپ را به زمین ایران انداخته است. تهران اکنون با یک انتخاب دشوار روبروست: همکاری بیشتر با آژانس برای رفع تشدید بحران، یا ادامه رویکرد کنونی و یا مواجهه با تحریم های جدید و شدیدتر بینالمللی. نقش روسیه به عنوان واسطه در این میان میتواند کلیدی باشد.