آسیانیوز ایران؛ سرویس فرهنگی هنری:
میدان انقلاب تهران، این روزها میزبان مجسمهای جدید است که نه تنها تحسین هنردوستان را برنیانگیخته، که موجی از انتقادات را به همراه آورده است. مجسمهای با عنوان «زانوزنندگان در برابر ایران» که به گفته کارشناسان، از ایده تا اجرا با مشکلات اساسی روبروست. این اثر که نمایشگر شاپور اول ساسانی و والرین، امپراتور روم است، بدون هیچ فراخوان و کارشناسی تخصصی در یکی از مهمترین میادین پایتخت نصب شده است. موضوعی که جامعه هنری را به واکنش واداشته است.
کامبیز صبری، مجسمهساز پیشکسوت، در تحلیل این اثر به نکات تاملبرانگیزی اشاره میکند. به باور او، میدان انقلاب به عنوان یکی از نمادینترین فضاهای شهری تهران، شایسته اثری با طراحی و اجرای حسابشدهتر است. صبری با اشاره به پیشینه تاریخی نقشبرجسته اصلی که در نقش رستم قرار دارد، تاکید میکند: «اگر چنین اثری که در اصل یک نقشبرجسته است، بخواهد به صورت مجسمه کامل درآید، باید مناسبات خاص خود را داشته باشد.»
اما مشکل تنها به طراحی و ایده خلاصه نمیشود. کیفیت پایین اجرا و مواد به کار رفته در ساخت مجسمه نیز از دیگر انتقادات مطرح شده است. مجسمهای که قرار بود نمادی از عظمت تاریخی باشد، اکنون به موضوعی برای بحث و جدل تبدیل شده است. بهداد لاهوتی، دیگر مجسمهساز، از قطع ارتباط میان شهرداری و انجمنهای تخصصی در سالهای اخیر انتقاد میکند. به گفته وی، تصمیمگیریها در فضایی بسته انجام میشود و شفافیت لازم وجود ندارد.
محسن رافعی نیز هشدار میدهد: «حذف نهادهای تخصصی از فرایند تصمیمگیری و نبود نظارت کیفی، به افت سطح هنری شهر انجامیده است.» این انتقادات در حالی مطرح میشود که مجسمه جدید حتی برای شهروندان عادی نیز از کیفیت پایینی برخوردار به نظر میرسد.
بررسی فرآیند انتخاب و نصب مجسمه
پروژه نصب مجسمه در میدان انقلاب بدون برگزاری فراخوان تخصصی انجام شده است. این موضوع با استانداردهای معمول در اجرای پروژههای هنری شهری در تضاد است. عدم مشارکت انجمن مجسمهسازان در روند انتخاب، از دیگر نقاط ضعف این پروژه محسوب میشود. نهادهای تخصصی میتوانستند با ارائه نظرات کارشناسی، از بروز مشکلات کیفی جلوگیری کنند. شفاف نبودن در معرفی داوران و فرآیند انتخاب، اعتماد جامعه هنری را تحت تاثیر قرار داده است. این موضوع میتواند به بیاعتمادی به سایر پروژههای هنری شهری بینجامد.
تحلیل سوژه و مفهوم مجسمه
انتخاب سوژه والرین، امپراتور شکستخورده روم، برای میدان انقلاب مورد پرسش کارشناسان قرار گرفته است. این انتخاب با هویت فرهنگی و تاریخی میدان انقلاب همخوانی ندارد. نقشبرجسته اصلی در نقش رستم، اثر ارزشمندی از میراث فرهنگی ایران است. تبدیل آن به مجسمه سهبعدی بدون در نظر گرفتن ملاحظات هنری، میتواند به ارزش تاریخی اثر اصلی آسیب بزند. عدم خلاقیت در بازآفرینی اثر تاریخی از دیگر انتقادات وارد شده است. اثر جدید تنها کپیای سهبعدی از نقشبرجسته اصلی است بدون هیچ نوآوری هنری.
کیفیت اجرا و مواد به کار رفته
استفاده از مواد نامرغوب در ساخت مجسمه از دید کارشناسان پنهان نمانده است. این در حالی است که اثر اصلی از سنگ رسوبی کوههای اطراف تختجمشید ساخته شده است. کیفیت پایین اجرا حتی برای شهروندان عادی نیز محسوس است. این موضوع جایگاه هنر شهری را در دید عموم تنزل میدهد. عدم تناسب مکان نصب با ویژگیهای اثر از دیگر نکات مورد انتقاد است. میدان انقلاب به عنوان فضایی تاریخی، نیازمند اثری با طراحی و اجرای متناسب با شأن خود است.
تاثیر بر مناسبات فرهنگی و بینالمللی
استفاده از اثر میراث فرهنگی بدون کارشناسی میتواند موجب واکنش منفی جامعه بینالمللی شود. این موضوع میتواند به حساسیتهای فرهنگی دامن بزند. نمایش صحنه شکست امپراتور روم در فضای عمومی ممکن است برداشتهای مختلفی را به دنبال داشته باشد. این موضوع نیازمند بررسی دقیق کارشناسی بود. احتمال آسیب به ارزش نمادین اثر اصلی از نگرانیهای مطرح شده توسط کارشناسان است. اثر تاریخی باید با حساسیت و دقت بیشتری بازتولید شود.
راهکارهای بهبود روند پروژههای هنری شهری
- بازگشت به سازوکار شفاف و مشارکت نهادهای تخصصی ضروری است. انجمنهای تخصصی میتوانند کیفیت پروژههای هنری شهری را ارتقا دهند.
- برگزاری فراخوان عمومی با حضور داوران شناخته شده میتواند به انتخاب آثار باکیفیت کمک کند. این روش اعتماد جامعه هنری و عمومی را جلب خواهد کرد.
- نظارت مستمر کارشناسی در مراحل مختلف اجرای پروژه از ضروریات است. این نظارت میتواند از بروز مشکلات کیفی جلوگیری کند.