آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
چه میشد اگر خشکسالیهای پی در پی، کاهش بارش برف و باران، و بحران آب که زندگی میلیونها ایرانی را تحت تأثیر قرار داده، تنها یک پدیده طبیعی نباشد؟ چه میشد اگر دستی پشت پرده، با فناوریهای پیشرفته، چرخه طبیعت را علیه ایران به کار گرفته باشد؟ این پرسشها دیگر در حد داستانهای علمی-تخیلی نیستند. "دین وینیگتن"، کارشناس محیط زیست، در مصاحبهای تکاندهنده با "تاکر کارلسون" - مجری جنجالی آمریکایی - پرده از ادعایی بزرگ برداشته است: ناتو از مهندسی آبوهوا به عنوان سلاحی علیه ایران استفاده میکند. به گفته وینیگتن، این یک "فرضیه توطئه" نیست، بلکه واقعیتی است که سالهاست در سکوت در جریان است. هدف: ایجاد قحطی، حذف باران، نابودی منابع غذایی و در نهایت، بیثباتسازی جمعیت در کشورهای هدف از جمله ایران.
این ادعا در حالی مطرح میشود که ایران طی دو دهه گذشته با یکی از شدیدترین دورههای خشکسالی تاریخ خود روبرو شده است. کاهش نزولات جوی، خشکیدن تالابها و دریاچهها، و افت سطح آبهای زیرزمینی، به بحرانی ملی تبدیل شده است. کارشناسان داخلی بارها بر طبیعی بودن بخشی از این چرخه خشکی تأکید کردهاند، اما همیشه این پرسش باقی مانده که چرا برخی الگوهای آبوهوایی در ایران با مدلهای جهانی همخوانی ندارند؟ چرا ابرهای بارانزا گاهی در مرزهای ایران متوقف میشوند؟ وینیگتن در مصاحبه خود به طور مشخص از "برنامه مهندسی آبوهوای ناتو" نام میبرد و آن را ابزاری برای جنگ نوین میخواند؛ جنگی که در سکوت و بدون شلیک یک گلوله، اساس حیات یک ملت را نشانه رفته است. این ادعاها اگرچه از سوی ناتو و نهادهای رسمی غربی تکذیب شده، اما در سالهای گذشته نیز اسنادی از آزمایشهای پنتاگون در زمینه کنترل آبوهوا منتشر شده است. پروژههایی مانند "هارپ" که همواره با شبهههایی درباره اهداف پنهان همراه بودهاند.
اکنون پرسش اینجاست: آیا واقعاً میتوان آبوهوا را سلاح قرار داد؟ و اگر چنین است، آیا ایران در معرض چنین حمله خاموشی قرار دارد؟ پاسخ این پرسشها میتواند درک ما از بحران آب را برای همیشه تغییر دهد.
فناوریهای مهندسی آبوهوا؛ واقعیت یا خیال؟
فناوری مهندسی آبوهوا به طور علمی وجود دارد و در مقیاس محدود برای بارورسازی ابرها استفاده میشود. اما ادعای کنترل آبوهوا در مقیاس بین المللی و برای اهداف نظامی، نیازمند تواناییهای فراتر از دانش کنونی بشر است. برنامههایی مانند "بارورسازی ابرها" در کشورهای مختلف از جمله ایران اجرا میشود، اما این فناوریها تنها میتوانند در شرایط جوی خاص، بارش را ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش دهند، نه اینکه الگوهای آبوهوایی را به کلی تغییر دهند. پروژههای بحثبرانگیزی مانند "هارپ" (HAARP) در آلاسکا، اگرچه رسما برای پژوهشهای یونوسفری طراحی شده، اما همواره با ادعاهای کنترل آبوهوا همراه بوده است. با این حال، شواهد علمی محکمی برای اثبات این ادعاها وجود ندارد.
پیشینه تاریخی جنگ آبوهوایی
استفاده از آبوهوا به عنوان سلاح، ایده جدیدی نیست. در جنگ ویتنام، آمریکا از عملیات "پاپای" (Operation Popeye) برای طولانی کردن فصل بارشهای موسمی و مختل کردن خطوط تدارکاتی ویت کنگ استفاده کرد. در سال ۱۹۷۷، "کنوانسیون منع استفاده نظامی از تکنیکهای تعدیل محیط زیست" (ENMOD) توسط سازمان ملل به تصویب رسید که استفاده خصمانه از فناوریهای تغییر آبوهوا را ممنوع میکند. اگرچه این کنوانسیون توسط کشورهای زیادی از جمله آمریکا امضا شده، اما نظارت بر اجرای آن همواره با چالش مواجه بوده است.
بحران آب در ایران؛ طبیعی یا انسانساخت؟
بحران آب در ایران ریشه در عوامل متعددی دارد: مدیریت ناکارآمد منابع آب، کشاورزی ناپایدار، سدسازیهای بیرویه، و تغییرات آبوهوایی جهانی. الگوی کاهش بارش در ایران با الگوی تغییرات آبوهوایی در خاورمیانه همخوانی دارد. منطقه خاورمیانه به عنوان یکی از مناطق آسیبپذیرترین در برابر تغییرات آبوهوایی شناخته میشود. با این حال، برخی الگوهای غیرعادی در توزیع بارشها، به ویژه در مناطق مرزی ایران، پرسشهایی را درباره عوامل خارجی ایجاد کرده است.
انگیزههای احتمالی برای جنگ آبوهوایی
در صورت وجود چنین ظرفیتی، انگیزههای ژئوپلیتیکی برای استفاده از آن علیه ایران میتواند شامل: ایجاد فشار اقتصادی از طریق تضعیف کشاورزی، ایجاد ناآرامیهای اجتماعی ناشی از کمبود آب و غذا، و تضعیف امنیت ملی باشد. کشورهای رقیب ممکن است با هدف کاهش نفوذ منطقهای ایران، از چنین ابزارهایی استفاده کنند. بحران آب میتواند باعث تمرکز دولت بر مسائل داخلی و کاهش توجه به موضوعات منطقهای شود. کنترل منابع آب به عنوان ابزار قدرت در روابط بینالملل در حال اهمیت پیدا کردن است. "جنگ آب" میتواند به شکل جدیدی از درگیری در قرن ۲۱ تبدیل شود.
راهکارهای مقابله و خودکفایی
- افزایش تابآوری در برابر تغییرات آبوهوایی—چه طبیعی و چه انسانساخت—اولویت اصلی ایران باید باشد. توسعه سیستمهای آبخودکفا و کاهش وابستگی به بارشهای جوی ضروری است.
- سرمایهگذاری در فناوریهای نوین مانند آبشیرینکنها، بازیافت آب و کشاورزی پایدار میتواند آسیبپذیری کشور را در برابر نوسانات آبوهوایی کاهش دهد.
- تقویت پایش تغییرات آبوهوایی با استفاده از ماهوارهها و سیستمهای پیشرفته، میتواند به شناسایی الگوهای غیرعادی کمک کند. همکاری با نهادهای بینالمللی برای شفافسازی نیز مهم است.