آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
خاورمیانه در آستانه تحولی تاریخی قرار دارد. تحولی که میتواند معادلات قدرت در این منطقه حساس جهان را دگرگون کند. نیتن براون، استاد دانشگاه جرج واشنگتن و از کارشناسان برجسته مسائل خاورمیانه، از تغییر نگرش کشورهای منطقه خبر میدهد. تغییریتی که برای اولین بار در چند دهه گذشته رخ داده است. بر اساس این تحلیل، اکنون بسیاری از کشورهای عربی و منطقهای، اسرائیل را به عنوان تهدید اصلی امنیتی خود میشناسند، نه ایران. این نگرش میتواند پیامدهای گستردهای برای توازن قوا در خاورمیانه داشته باشد. این تحول در شرایطی رخ داده که اسرائیل در ماههای اخیر تلاش کرده نفوذ خود را در جبهههای مختلف گسترش دهد. از لبنان و سوریه گرفته تا غزه و کرانه باختری.
اما به گفته براون، این تلاشها برای ایجاد یک «نظم جدید» تحت رهبری اسرائیل با شکست مواجه شده است. اسرائیل اگرچه از برتری نظامی برخوردار است، اما فاقد ابزارهای سیاسی و فرهنگی لازم برای هژمونی منطقهای است. در مقابل، شاهد ظهور یک چندجانبهگرایی نوین در بین کشورهای عربی هستیم. همکاریهایی که پیش از این سابقه نداشته و کاهش تنش بین قدرتهایی مانند قطر و عربستان سعودی از نمونههای آن است. این تغییر فضای منطقهای، پنجره فرصتی بیسابقه برای ایران ایجاد کرده است. تهران اکنون میتواند از این فرصت برای بازسازی پلهای دیپلماتیک و بهبود روابط با همسایگان استفاده کند. اما سوال اینجاست که آیا رهبران ایران این فرصت استراتژیک را غنیمت خواهند شمرد؟ یا اینکه تحولات داخلی و بینالمللی مانع از بهرهبرداری از این موقعیت تاریخی خواهد شد؟
تغییر در برداشتها امنیتی منطقه
تغییر نگرش کشورهای منطقه از ایران به اسرائیل به عنوان تهدید اصلی، یک تحول استراتژیک محسوب میشود. این تغییر میتواند ناشی از اقدامات اخیر اسرائیل در غزه و مواضع تهاجمی آن باشد. دلایل این تغییر را میتوان در چند فاکتور جستجو کرد: جنگ اخیر غزه، گسترش فعالیتهای نظامی اسرائیل در چند جبهه، و مواضع تهاجمی مقامات اسرائیلی. این عوامل به صورت جمعی باعث ایجاد تصویر جدیدی از اسرائیل در منطقه شده است. پیامدهای این تغییر نگرش میتواند گسترده باشد. از امکان ایجاد ائتلافهای جدید منطقهای گرفته تا تغییر در معادلات امنیتی و حتی تعدیل در سیاستهای قدرتهای فرامنطقهای.
فرصتهای پیش روی ایران
این تغییر فضای منطقهای، فرصتهای متعددی برای ایران ایجاد میکند. مهمترین آن امکان بازسازی روابط دیپلماتیک با کشورهای همسایه است. ایران میتواند از این فرصت برای کاهش انزوای منطقهای خود استفاده کند. بهبود روابط با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس میتواند به تقویت موقعیت منطقهای ایران بینجامد. همچنین این شرایط میتواند قدرت چانهزنی ایران در مذاکرات بینالمللی را افزایش دهد. موقعیت منطقهای قویتر میتواند به دست بالای دیپلماتیک ایران در پروندههایی مانند برنامه هستهای بینجامد.
اختلافات درون حکومت اسرائیل
به گفته براون، شکاف عمیقی در درون اسرائیل وجود دارد. از یک سو جناح راست افراطی که به قدرت نظامی و اقدام تهاجمی اعتقاد دارد. از سوی دیگر، نهادهای امنیتی سنتی و جناح راست میانهرو که بر اهمیت دیپلماسی و حفظ روابط با متحدان به ویژه آمریکا تأکید دارند. این اختلافات میتواند بر انسجام سیاست خارجی اسرائیل تأثیر بگذارد. تصمیمگیریهای متناقض و فقدان نگاه استراتژیک میتواند موقعیت اسرائیل در منطقه را تضعیف کند.
نقش آمریکا و متحدان منطقهای
آمریکا نیز به گفته براون در حال تعدیل سیاستهای منطقهای خود است. به جای تکیه انحصاری بر اسرائیل، واشنگتن اکنون با مجموعهای از متحدان منطقهای کار میکند. این تغییر رویکرد میتواند بر پویایی روابط آمریکا و اسرائیل تأثیر بگذارد. تنشهای اخیر بین ترامپ و نتانیاهو نشان از این تغییر رابطه دارد. همچنین، همگرایی فزاینده بین کشورهای عربی میتواند نقش آمریکا در منطقه را متحول کند. یک بلوک عربی منسجم تر میتواند قدرت چانهزنی بیشتری در قبال واشنگتن داشته باشد.
سناریوهای آینده
- آینده خاورمیانه به تصمیمات بازیگران متعدد بستگی دارد. سناریوهای مختلفی از تداوم وضع موجود تا تغییرات بنیادین قابل تصور است.
- عوامل متعددی بر تحولات آینده تأثیر خواهند گذاشت: انتخابات آمریکا، تحولات داخلی اسرائیل، سیاستهای منطقهای ایران، و پویاییهای درون جهان عرب.
- نکته کلیدی اینکه پنجره فرصت پیش روی ایران ممکن است موقت باشد. بهرهبرداری از این فرصت نیازمند هوشمندی دیپلماتیک و انعطافپذیری راهبردی است.