آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
در فضای پرتنش دیپلماتیک وین و قاهره، بار دیگر پای میز مذاکره، کارتها به گونهای دیگر رو شد. این بار نه با امضای توافق، بلکه با اعلام پایان تفاهمی که زمانی نقطه امید برای خروج از بنبست بود. سیدعباس عراقچی، دیپلمات باتجربه ایرانی، در واکنشی صریح و قاطع، قطعنامه اخیر شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی را غیرقانونی خواند. قطعنامهای که با فشار سه کشور اروپایی و آمریکا به تصویب رسید. تصمیم چهار کشور غربی، نه تنها موجی از انتقادات ایران را برانگیخت، بلکه مسیر تعاملات آژانس با ایران را با چالشی جدی مواجه کرد. عراقچی در بیانیه خود بر بیاعتباری این قطعنامه و تبعات آن تأکید کرد.
تفاهم قاهره که در ماههای گذشته به عنوان راهکاری برای کاهش تنش و ایجاد فضای همکاری تدوین شده بود، امروز در عمل به تاریخ پیوست. عراقچی با ارسال نامهای رسمی به مدیرکل آژانس، خاتمه این تفاهم را اعلام کرد. این اقدام ایران در پاسخ به چه بود؟ آیا میتوان آن را آغاز دور جدیدی از تنشهای هستهای دانست؟ پاسخ به این پرسشها نیازمند واکاوی عمیقتر رویدادهای اخیر و مواضع طرفین است. از سوی دیگر، عراقچی در بخش دیگری از سخنان خود به نقش آمریکا در این فرآیند اشاره کرد. او تأکید نمود که واشنگتن به دنبال مذاکره واقعی نیست، بلکه خواستههایی را دنبال میکند که با منافع ملی ایران ناسازگار است. این اعلام پایان تفاهم، تنها یک تغییر تاکتیکی نیست، بلکه نشاندهنده تغییر در راهبرد کلان ایران در قبال آژانس و مذاکرات هستهای است. تغییری که میتواند تأثیرات گستردهای بر تحولات منطقه و جهانی داشته باشد. اکنون نگاهها به واکنش آژانس و کشورهای غربی دوخته شده است. آیا این پایان مذاکرات است یا آغازی برای بازتعریف روابط؟
زمینهها و دلایل پایان تفاهم قاهره
تفاهم قاهره در دورانی شکل گرفت که ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی در پی کاهش تنشها و ایجاد فضایی برای همکاری بودند. این تفاهم بر پایه اعتماد و تعامل دوجانبه استوار بود. اما تصویب قطعنامه اخیر در شورای حکام آژانس، ضربهای جدی به این اعتماد بود. ایران این اقدام را غیرقانونی و تحت فشار سیاسی کشورهای غربی میداند. از نگاه تهران، این اقدام نه تنها همکاریها را تحت تأثیر قرار داده، بلکه استقلال آژانس را نیز خدشهدار کرده است. پایان تفاهم قاهره را میتوان پاسخی به این شرایط دانست. پاسخی که نشان میدهد ایران حاضر نیست در فضایی یکطرفه و تحت فشار به تعامل ادامه دهد.
تأثیر قطعنامه آژانس بر روابط ایران و غرب
قطعنامه ضد ایرانی در شورای حکام آژانس، نه تنها روابط ایران با این نهاد بینالمللی، بلکه با کشورهای غربی را نیز تحت تأثیر قرار داده است. این اقدام باعث تشدید بیاعتمادی میان طرفین شده است. از دیدگاه ایران، کشورهای غربی با این اقدام، مسیر تعامل را مسدود کردهاند. عراقچی در سخنان خود به این موضوع اشاره کرد که این کشورها با بیتوجهی به حسن نیت ایران، راه برای هرگونه گفتوگوی سازنده را بستهاند. این قطعنامه میتواند آغازی برای دور جدیدی از تحریمها و فشارهای بینالمللی باشد. دوری که نه تنها بر برنامه هستهای ایران، بلکه بر اقتصاد و روابط خارجی آن نیز تأثیر خواهد گذاشت.
نقش آمریکا در تغییر موازنه قدرت
عراقچی در بخشی از سخنان خود به نقش آمریکا در این فرآیند اشاره کرد. او تأکید نمود که واشنگتن به دنبال مذاکره واقعی نیست، بلکه خواستههایی دارد که با منافع ملی ایران در تضاد است. این موضعگیری نشان میدهد که ایران، آمریکا را بازیگر اصلی در تصویب قطعنامه اخیر میداند. از نگاه تهران، واشنگتن با فشار بر متحدان اروپایی خود، سعی در ایجاد ائتلافی علیه ایران دارد. این تغییر موازنه، میتواند تأثیرات گستردهای بر تحولات آتی داشته باشد. به ویژه آنکه ایران با پایان دادن به تفاهم قاهره، نشان داده که در برابر فشارها منفعل نخواهد بود.
پیامدهای خاتمه تفاهم قاهره برای آژانس
خاتمه تفاهم قاهره نه تنها برای ایران، بلکه برای آژانس بینالمللی انرژی اتمی نیز پیامدهای قابل توجهی دارد. این نهاد بینالمللی با از دست دادن همکاری ایران، بخشی از توان نظارتی خود را از دست خواهد داد. از سوی دیگر، این اقدام میتواند اعتبار آژانس را به عنوان نهادی مستقل و بیطرف زیر سؤال ببرد. اگر آژانس نتواند در برابر فشارهای سیاسی کشورهای غربی مقاومت کند، جایگاه آن در نظام بینالملل تضعیف خواهد شد. این وضعیت میتواند باعث ایجاد شکاف عمیقتر بین ایران و آژانس شود. شکافی که ترمیم آن در آینده نزدیک دشوار به نظر میرسد.
چشمانداز آینده و گزینههای پیش رو
با خاتمه تفاهم قاهره، چشمانداز روشنی برای ازسرگیری مذاکرات هستهای وجود ندارد. ایران با اعلام این تصمیم، نشان داده که در شرایط فعلی، مذاکره با کشورهای غربی را سودمند نمیداند. گزینههای پیش روی ایران شامل تقویت همکاری با متحدان منطقهای و بینالمللی، کاهش وابستگی به غرب و ادامه برنامه هستهای در چارچوب مقررات داخلی است. در سوی مقابل، کشورهای غربی نیز احتمالاً به فشارهای خود ادامه خواهند داد. این وضعیت میتواند به بنبستی جدید در روابط ایران و غرب منجر شود.