تعطیلی گسترده آموزشی در اصفهان تا دوشنبه 17 آذرماه؛ آلودگی هوا و آنفلوآنزا

استان اصفهان، این بار در مواجهه‌ای دوگانه با دو تهدید مهم بهداشتی و زیست‌محیطی، تصمیمی گسترده برای حفظ سلامت دانش‌آموزان و دانشجویان اتخاذ کرده است. همزمانی شیوع بیماری آنفلوآنزا و پایداری آلودگی هوا، مسئولان استانی را بر آن داشت تا با تعطیلی مراکز آموزشی، گامی بلند در جهت کاهش مخاطرات بردارند. بر اساس اعلام مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان، کلیه فعالیت‌های آموزشی در مدارس و دانشگاه‌های سراسر استان، تا روز دوشنبه به صورت غیرحضوری و مجازی ادامه خواهد یافت. این تصمیم، حاصل ارزیابی‌های کارشناسی مراکز بهداشتی و نظارت بر شرایط جوی است. دلیل نخست این تعطیلی، گزارش مرکز بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و کاشان درباره ضرورت «قطع زنجیره انتقال بیماری آنفلوآنزا» است. با سرد شدن هوا، شیوع این بیماری ویروسی در محیط‌های پرتراکمی مانند کلاس‌های درس می‌تواند به سرعت ابعاد همه‌گیری به خود بگیرد.

دلیل دوم و همزمان، «تداوم شرایط پایداری جو و افزایش غلظت آلاینده‌ها» در هواست. پایداری جوی به معنای وارونگی دما و عدم تهویه مناسب هوا است که سبب انباشت ذرات معلق و گازهای سمی در سطح زمین می‌شود. این آلودگی، به ویژه برای کودکان، نوجوانان و افراد دارای مشکلات تنفسی بسیار خطرناک است. ترکیب این دو عامل — یک بیماری مسری تنفسی و هوای آلوده — می‌تواند اثرات تشدیدکننده و مخرب‌تری بر سلامت افراد داشته باشد. استنشاق هوای آلوده، ریه‌ها را آسیب‌پذیرتر کرده و احتمال ابتلای شدیدتر به آنفلوآنزا را افزایش می‌دهد. تصمیم‌گیران استان اصفهان با درنظرگرفتن این هم‌افزایی خطرناک، ترجیح داده‌اند تا با تعطیلی موقت مراکز آموزشی، هم از تجمع دانش‌آموزان در فضای آلوده جلوگیری کنند و هم زنجیره انتقال ویروس در میان آنان را قطع نمایند. این رویکرد، اگرچه هزینه‌هایی برای روند آموزشی دارد، اما اولویت سلامت عمومی را نشان می‌دهد. این تعطیلی، تمامی مقاطع تحصیلی تحت پوشش آموزش و پرورش و نیز همه دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی استان را در بر می‌گیرد. موفقیت این اقدام منوط به آمادگی زیرساخت‌های آموزش مجازی و همکاری خانواده‌ها برای مدیریت تحصیل از راه دور است. در عین حال، این تصمیم پرسش‌هایی را نیز به دنبال دارد: آیا زیرساخت‌های فنی برای آموزش مجازی فراگیر و عادلانه در تمام مناطق استان فراهم است؟ و آیا صنایع و مراکز آلاینده اصلی در استان نیز موظف به کاهش فعالیت خود هستند؟ پاسخ به این پرسش‌ها، اثربخشی کلی این اقدام حفاظتی را مشخص خواهد کرد.

تصمیم اصفهان ناشی از درک خطر هم‌افزایی دو تهدید است. آلودگی هوا (ذرات PM2.5 و گازهای سمی) به‌طور مستقیم به مخاط تنفسی آسیب زده و سیستم ایمنی ریه را تضعیف می‌کند. این امر، فرد را مستعد ابتلای آسان‌تر به ویروس آنفلوآنزا و همچنین بروز علائم شدیدتر می‌کند. از طرف دیگر، ویروس آنفلوآنزا خود باعث التهاب راه‌های هوایی می‌شود. در چنین شرایطی، تنفس هوای آلوده می‌تواند روند بهبودی را کند کرده و خطر عوارضی مانند ذات‌الریه را افزایش دهد. بنابراین، نگه داشتن دانش‌آموزان در خانه، آنان را هم از ویروس و هم از آلاینده‌ها دور نگه می‌دارد. این تصمیم، رویکردی «سلامت‌محور» و پیشگیرانه است که هزینه‌های احتمالی درمانی و فشار بر نظام سلامت را نیز کاهش می‌دهد.

این تصمیم نشان‌دهنده یک مدیریت بحران نسبتاً یکپارچه است که در آن داده‌های دو نهاد کاملاً متفاوت — «مرکز بهداشت دانشگاه علوم پزشکی» (بخش سلامت) و «مراکز نظارت بر کیفیت هوا و هواشناسی» (بخش محیط‌زیست و جوی) — مبنای عمل واحد «مدیریت بحران استانداری» (بخش اجرایی) قرار گرفته است. این هماهنگی بین‌بخشی ضروری، اما در عمل کم‌شکلی، ستودنی است. تصمیم بر مبنای «گزارش» نهادهای تخصصی گرفته شده، که مشروعیت علمی به آن می‌بخشد. این مدل می‌تواند برای دیگر استان‌های درگیر با این دو بحران (مانند تهران، البرز، اصفهان، خراسان رضوی و ...) الگو باشد و نشان می‌دهد مواجهه با چنین پیچیدگی‌هایی نیازمند خروج از سیلوهای اداری و تصمیم‌گیری فرابخشی است.

تعطیلی چندروزه، آزمونی جدی برای عدالت در دسترسی به آموزش دیجیتال در استان اصفهان است. آیا دانش‌آموز در یک منطقه محروم یا روستایی اصفهان به همان اندازه دانش‌آموز در شهر اصفهان به اینترنت پرسرعت، تبلت یا لپ‌تاپ دسترسی دارد؟ اگر پاسخ منفی باشد، این تعطیلی به گسترش شکاف آموزشی دامن خواهد زد. مسئولان استانی و آموزش و پرورش باید برای این چند روز، برنامه‌ای اضطراری شامل استفاده از ظرفیت مدرسه تلویزیونی ایران، رادیو، یا توزیع بسته‌های آموزشی خودآموز برای مناطق فاقد دسترسی داشته باشند. این بحران، لزوم شتاب‌بخشیدن به پروژه‌های اینترنت همگانی و هوشمندسازی مدارس را فریاد می‌زند.

تعطیلی ناگهانی مدارس، فشار مضاعفی بر خانوارها وارد می‌کند. والدین شاغل — به ویژه مادران — با چالش مراقبت از کودکان و نظارت بر آموزش آنلاین مواجه می‌شوند. ممکن است برخی خانواده‌ها مجبور به مرخصی گرفتن یا حتی کاهش درآمد شوند. در این شرایط، نقش حمایتی دولت و کارفرمایان پررنگ می‌شود. آیا می‌توان تسهیلاتی برای دورکاری والدین در نظر گرفت؟ آیا سازمان‌های دولتی و خصوصی سیاست‌های انعطاف‌پذیرتری در این روزها اعمال خواهند کرد؟ عدم توجه به این بُعد اجتماعی می‌تواند تأثیر منفی بر اقتصاد خانوار و پذیرش عمومی چنین تصمیماتی در آینده داشته باشد.

تعطیلی مراکز آموزشی یک اقدام مقطعی و واکنشی است. اما همزمان با این اقدام، باید پرسید: برنامه ریشه‌ای و پیشگیرانه برای مقابله با دو عامل اصلی چیست؟ در مورد آنفلوآنزا: آیا واکسیناسیون گروه‌های پرخطر و فرهنگیان به صورت گسترده و ارزان‌قیمت در جریان است؟ در مورد آلودگی هوا: آیا هیچ اقدام فوری برای تعطیلی یا کاهش فعالیت صنایع آلاینده بزرگ استان، محدودیت‌های ترافیکی جدی‌تر، یا نظارت بر سوخت واحدهای تجاری و مسکونی انجام شده است؟ اگر تعطیلی مدارس تنها اقدام باشد، در حالی که منابع اصلی آلودگی و بیماری به کار خود ادامه می‌دهند، این اقدام بیشتر شبیه به انتقال موقت مسئله است تا حل آن. انتظار می‌رود استانداری در روزهای تعطیلی، برنامه‌ای فشرده برای مداخله در کانون‌های اصلی این دو بحران نیز داشته باشد.