آسیانیوز ایران؛ سرویس اقتصادی:
دولت در اقدامی جدید برای هدفمندسازی یارانه بنزین، محدودیتهای بیشتری برای دارندگان چند خودرو اعمال کرده است. بر اساس اعلام مدیر سامانه هوشمند سوخت، دارندگان بیش از یک خودرو باید تنها برای یک خودروی خود بنزین سهمیهای دریافت کنند. این تصمیم که بخشی از طرح اصلاح نظام یارانه سوخت است، حدود سه میلیون نفر از مالکان خودرو در کشور را تحت تأثیر قرار خواهد داد. این افراد باید به زودی در سایتی که اعلام میشود، خودروی مدنظر خود برای استفاده از سهمیه بنزین یارانهای را انتخاب و ثبت کنند. بر اساس این طرح، پس از انتخاب خودروی اصلی، کارت سوخت سایر خودروهای این افراد باطل خواهد شد. برای این خودروها، امکان دریافت کارت سوخت جدید با سهمیه ۱۶۰ لیتر بنزین به نرخ ۵ هزار تومان (نرخ آزاد) فراهم میشود. این اقدام در راستای کاهش بار مالی یارانه سوخت بر دوش دولت و تخصیص عادلانهتر منابع انجام میشود. دولت مدعی است که بسیاری از دارندگان چند خودرو از سهمیه بنزین ارزان برای خودروهای غیرضروری استفاده میکنند.
با اجرای این طرح، دارندگان چند خودرو با یک انتخاب سخت مواجه خواهند شد: کدام خودرو را به عنوان وسیله نقلیه اصلی انتخاب کنند تا از بنزین سهمیهای بهرهمند شود. این انتخاب میتواند بر الگوی استفاده آنان از خودروها تأثیر بگذارد. از سوی دیگر، خودروهایی که بنزین سهمیهای دریافت نمیکنند، با افزایش هزینه سوخت مواجه خواهند شد. این امر ممکن است برخی را به فروش خودروهای اضافی یا تغییر در عادتهای تردد تشویق کند. اجرای این طرح نیازمند یک سامانه دقیق و بهروز برای ثبت اطلاعات خودروها و مالکان آنهاست. همچنین، اطلاعرسانی شفاف و گسترده درباره زمان و نحوه ثبتنام در سایت مورد نظر ضروری است تا مردم دچار سردرگمی نشوند. این تغییرات جدید در کنار محدودیتهای قبلی مانند حذف بنزین سهمیهای برای خودروهای وارداتی و خودروهای دوم، نشان میدهد دولت عزم جدی برای اصلاح نظام یارانه سوخت دارد. در ادامه، ابعاد مختلف این تصمیم و پیامدهای آن تحلیل خواهد شد.
منطق اقتصادی و هدفمندسازی یارانه
این تصمیم ادامه روند هدفمندسازی یارانه بنزین است. دولت با محدود کردن دریافت بنزین سهمیهای به یک خودرو برای هر فرد، میخواهد بار مالی یارانه را کاهش دهد و آن را به کسانی که واقعاً به یک خودرو برای حمل و نقل ضروری نیاز دارند، اختصاص دهد. منطق پشت این طرح آن است که داشتن چند خودرو نشانه برخورداری مالی بیشتر است و چنین افرادی باید هزینه واقعی سوخت را بپردازند. این کار در بلندمدت میتواند به کاهش مصرف سوخت و کاهش قاچاق آن کمک کند.
تأثیر بر الگوی مصرف و رفتار خانوارها
این تصمیم میتواند رفتار خانوارهای دارای چند خودرو را تغییر دهد. آنها مجبور خواهند شد برای خودروی اصلی خود (که احتمالاً پرکاربردتر یا ضروریتر است) بنزین سهمیهای انتخاب کنند. برای سایر خودروها، هزینه سوخت تقریباً سه برابر (۵۰۰۰ تومان در مقابل قیمت یارانهای) خواهد شد. این افزایش هزینه ممکن است منجر به کاهش استفاده از خودروهای اضافی، فروش آنها، یا استفاده بیشتر از حمل و نقل عمومی شود. همچنین، ممکن است انتخاب خودروی کممصرفتر به عنوان خودروی اصلی تشویق شود.
چالشهای اجرایی و فنی
اجرای این طرح با چالشهای فنی و اجرایی روبروست. نخست، شناسایی دقیق دارندگان چند خودرو و تطبیق اطلاعات مالکیت نیازمند یک پایگاه داده یکپارچه و بهروز است. دوم، ایجاد سامانهای ساده و امن برای ثبت انتخاب خودروی اصلی توسط سه میلیون نفر در مدت زمان معقول. سوم، باطل کردن کارتهای سوخت قدیم و صدور کارتهای جدید برای خودروهای فاقد سهمیه، فرآیندی زمانبر و پرهزینه است. چهارم، جلوگیری از دور زدن قانون، مثلاً با انتقال ظاهری مالکیت خودروها به اعضای دیگر خانواده.
تأثیر بر بازار خودرو و قیمتها
این تصمیم میتواند تأثیرات قابل توجهی بر بازار خودرو داشته باشد. ممکن است تقاضا برای خودروهای کممصرف به عنوان خودروی اصلی افزایش یابد. از سوی دیگر، ممکن است عرضه خودروهای دست دوم (به ویژه پرمصرف) در بازار افزایش یابد، زیرا برخی دارندگان ترجیح دهند خودروهای اضافی را بفروشند. این افزایش عرضه میتواند بر قیمت خودروهای دست دوم تأثیر بگذارد. همچنین، ارزش خودروهایی که بنزین سهمیهای دریافت میکنند، نسبت به خودروهای مشابه فاقد سهمیه، ممکن است بیشتر شود.
عدالت اجتماعی و پذیرش عمومی
مهمترین چالش این طرح، مقبولیت و عدالت اجتماعی آن است. دولت باید بتواند این پیام را به درستی منتقل کند که این طرح به نفع عموم مردم و برای توزیع عادلانهتر منابع است. با این حال، ممکن است برخی آن را نوعی مجازات برای دارندگان چند خودرو (که لزوماً ثروتمند نیستند) بدانند. همچنین، افرادی که به دلایل شغلی یا جغرافیایی واقعاً به چند خودرو نیاز دارند، ممکن است آسیب ببینند. ارائه معافیتها یا استثناهای منطقی (مثلاً برای خودروهای تاکسی، آمبولانس یا مشاغل خاص) و نیز اطلاعرسانی شفاف درباره دلایل و مزایای طرح، برای کسب پذیرش عمومی ضروری است. در نهایت، موفقیت طرح به اجرای منصفانه و شفاف آن بستگی دارد.