آسیانیوز ایران؛ سرویس علم و تکنولوژی:
در سطح جهانی، گواهینامههای صلاحیت حرفهای بهعنوان ابزاری معتبر برای سنجش توانمندیهای فردی در بازار کار شناخته میشوند. این گواهینامهها معمولاً توسط نهادهای حرفهای یا سازمانهای معتبر صادر میشوند و میتوانند تأثیر چشمگیری بر فرصتهای شغلی و پیشرفت حرفهای افراد داشته باشند. در سالهای اخیر، همزمان با تحول بازار کار، کاهش کارایی مدرکگرایی سنتی و رشد تقاضا برای مهارتهای قابل اثبات، مفهوم «گواهینامههای صلاحیت حرفهای» بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است. در این میان، چارچوبهایی مانند European Qualifications Framework (EQF) به معنای چارچوب صلاحیتهای اروپایی بهعنوان زبان مشترک بینالمللی برای توصیف دانش، مهارت و شایستگی حرفهای، جایگاه ویژهای یافتهاند. با این حال، در فضای آموزشی و حرفهای ایران، استفاده از این گواهینامهها همواره با پرسشها، سوءبرداشتها و گاه ادعاهای نادرست همراه بوده و سه سوال مهم را مطرح کرده است:
الف. آیا این گواهینامهها معادل مدرک دانشگاهیاند؟
ب. آیا مجوز فعالیت محسوب میشوند؟
ج. حدود کاربرد آنها کجاست و خط قرمزهای حقوقیشان چیست؟
این مصاحبه با دکتر حسین چناری مدرس دانشگاه و مشاور امور آموزشی با هدف شفافسازی کاربرد واقعی، محدودیتها، الزامات حقوقی و ظرفیتهای حرفهای گواهینامههای EQF-based تهیه شده و میتواند بهعنوان یک سند تحلیلی قابل استناد برای سیاستگذاران، مؤسسات آموزشی، انجمنهای حرفهای و رسانهها مورد استفاده قرار گیرد.
گواهینامه صلاحیت حرفهای مبتنی بر EQF دقیقاً چیست و چه تفاوتی با مدرک تحصیلی دارد؟
گواهینامه صلاحیت حرفهای EQF-based سندی است که نشان میدهد فرد، در یک نقش حرفهای مشخص، به سطح معینی از دانش، مهارت و شایستگی عملی دست یافته است.
این گواهینامه برخلاف مدرک دانشگاهی:
الف. مسیر آموزشی رسمی آکادمیک را نمایندگی نمیکند
ب. جایگزین تحصیلات عالی نیست
ج. و بهدنبال تولید مقاله یا دانش نظری صرف نمیباشد
برای مثال، مدرک کارشناسی مدیریت نشان میدهد فرد یک دوره دانشگاهی را گذرانده است؛ اما گواهینامه EQF-based در «Professional Project Manager» نشان میدهد فرد واقعاً قادر به مدیریت پروژه در سطح مشخصی از پیچیدگی و مسئولیت است.
آیا این گواهینامهها در ایران مجوز قانونی فعالیت محسوب میشوند؟
خیر. گواهینامههای EQF-based بههیچوجه مجوز قانونی فعالیت محسوب نمیشوند. در نظام حقوقی ایران، مجوز فعالیت فقط توسط نهادهای رسمی ذیصلاح (مانند وزارت بهداشت، نظام پزشکی، نظام مهندسی و…) صادر میشود. این گواهینامهها صرفاً:
الف. اثبات توانمندی حرفهای
ب. ابزار اعتبارسنجی مهارت
ج. و سند شایستگی آموزشی–حرفهای
هستند، نه اجازه فعالیت رسمی.
پس کاربرد واقعی این گواهینامهها در بازار کار چیست؟
کاربرد اصلی این گواهینامهها در سه حوزه است:
الف. افزایش قابلیت استخدامپذیری
ب. اعتبار حرفهای در رزومه و قراردادها
ج. استانداردسازی مهارت در سطح ملی و بینالمللی
برای مثال، یک شرکت خصوصی میتواند از گواهینامه EQF-based بهعنوان معیار انتخاب نیروی متخصص استفاده کند، بدون آنکه وارد حوزه صدور مجوز قانونی شود.
آیا میتوان از این گواهینامهها برای مهاجرت شغلی استفاده کرد؟
بله، اما با درک صحیح.
این گواهینامهها مدرک مهاجرتی رسمی نیستند، اما:
الف. زبان مشترک شایستگی حرفهای برای کارفرمایان خارجی است
ب. ابزار تکمیلی قوی در کنار سابقه کاری محسوب میشود
ج. و کمککننده در ارزیابی مهارت توسط نهادهای بینالمللی محسوب میشوند.
بزرگترین سوءبرداشت درباره گواهینامههای EQF-based چیست؟
این تصور که EQF:
الف. مدرک دانشگاهی میدهد
ب. یا معادل دکتری و کارشناسی ارشد است
در حالیکه EQF چارچوب توصیف صلاحیت است، نه نظام اعطای مدرک. برای مثال، EQF Level 7 الزاماً «فوقلیسانس» نیست، بلکه سطحی از پیچیدگی، استقلال و مسئولیت حرفهای را توصیف میکند.
آیا استفاده نادرست از این گواهینامهها میتواند تبعات حقوقی داشته باشد؟
قطعاً بله. اگر مرکزی:
الف. القای مدرک دانشگاهی کند
ب. از عناوین دکتری یا Doctor استفاده کند
ج. یا دامنه فعالیت درمانی یا حاکمیتی القا نماید
با ریسک شکایت، ابطال گواهی و حتی پیگرد حقوقی مواجه خواهد شد.
نقش Disclaimer حقوقی در این گواهینامهها چیست؟
Disclaimer ستون ایمنی حقوقی گواهینامه است. این بخش صراحتاً اعلام میکند که:
الف. گواهی مدرک دانشگاهی نیست
ب. مجوز فعالیت محسوب نمیشود
ج. و حدود صلاحیت دارنده کجاست
بدون Disclaimer، گواهینامه از نظر حقوقی بسیار پرریسک است.
چه حوزههایی برای EQF-based مناسبتر هستند؟
حوزههایی مانند:
الف. آموزش و مربیگری
ب. کوچینگ و مشاوره غیردرمانی
ج. مدیریت، رهبری، فناوری
د. خدمات تخصصی و مهارتمحور
در مقابل، حوزههای درمانی، تشخیصی و مداخله پزشکی خط قرمز محسوب میشوند.
آیا سطح EQF بالاتر، همیشه بهتر است؟
خیر. سطح EQF باید متناسب با نقش حرفهای انتخاب شود.
سطح بالاتر بدون توجیه واقعی:
الف. اعتبار گواهی را کاهش میدهد
ب. و ریسک حقوقی ایجاد میکند
سطح مناسب، نه بالاترین سطح، حرفهایترین انتخاب است.
نقش ارزیابی عملی در اعتبار این گواهینامهها چیست؟
ارزیابی عملی قلب اعتبار EQF-based است. بدون آزمون عملی، پروژه یا پورتفولیو: گواهینامه صرفاً یک کاغذ آموزشی است و نه سند صلاحیت حرفهای.
آیا همه فراگیران باید گواهینامه دریافت کنند؟
خیر. در نظام حرفهای آموزش همگانی است اما با احراز صلاحیت گزینشی است و عدم صدور گواهی برای افراد فاقد صلاحیت، نشانه اعتبار مرکز است.
تفاوت این گواهینامهها با دورههای کوتاهمدت رایج چیست؟
دوره کوتاهمدت آموزش میدهد؛ اما گواهینامه EQF-based صلاحیت را اثبات میکند. تفاوت، تفاوت بین «حضور در کلاس» و «توانایی انجام کار» است.
چه نهادی مسئول صحت این گواهینامههاست؟
مسئولیت مستقیم با مرکز صادرکننده است:
الف. شورای علمی
ب. ارزیابان
ج. و امضاکنندگان گواهی
EQF خود نهاد اجرایی یا صادرکننده نیست.
آیا این گواهینامهها جایگزین نظام رسمی آموزش میشوند؟
خیر. این گواهینامهها مکمل نظام رسمی هستند، نه جایگزین آن؛ پل ارتباطی بین آموزش، مهارت و بازار کار.
جمعبندی شما از نقش آینده این گواهینامهها در ایران چیست؟
اگر درست طراحی و اجرا شوند:
الف. میتوانند شکاف مهارت و بازار کار را کاهش دهند
ب. استاندارد حرفهای ایجاد کنند
ج. و بدون تعارض با قانون، اعتبار بینالمللی بسازند
اما اگر نادرست استفاده شوند، بهسرعت به ضد خود تبدیل خواهند شد.