آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
پوریا زرشناس - دکترای اقتصاد انرژی های تجدیدپذیر
با وجود آتشبس نیمبندی که در اواسط ژوئن برقرار شد، گزارشها حاکی از آن است که جنگ ایران و اسرائیل وارد مسیر تازهای شده است و هر دو طرف خود را برای مواجهه احتمالی بعدی آماده میکنند. خبرگزاریهایی مانند رویترز و اندیشکده JCPA گزارش دادهاند: «آتشبس نتوانسته تنش میان دو کشور را پایان دهد؛ بلکه تهران و تلآویو اکنون در سکوت نظامی سرگرم آمادهسازی برای دور بعدی هستند». از سوی دیگر، فرماندهان نظامی اسرائیل هشدار دادهاند که «نبرد در حال ورود به مرحله جدیدی است و نمیتوان انتظار داشت درگیری بعدی مانند جنگ قبلی باشد». آنها بر این باورند که تهدید بازگشت برنامه هستهای ایران عامل اصلی برای حمله مجدد اسرائیل به ایران خواهد بود.
آتشبس ژوئن میان ایران و اسرائیل نه تنها آرامش نیاورده، بلکه به نظر میرسد هر دو طرف در سکوت مرگباری مشغول تیز کردن شمشیرهای خود هستند. گزارشهای جدید از کانال ۱۲ اسرائیل و اندیشکده JCPA نشان میدهد تهران و تلآویو بهسرعت در حال بازسازی توان نظامی خود هستند و این بار، قواعد بازی ممکن است کاملاً متفاوت باشد. فرماندهان سابق نظامی اسرائیل به صراحت هشدار دادهاند: "آنچه در جنگ قبلی دیدیم، فقط پیشدرآمدی کوچک بود". از سوی دیگر، ایران با سرعتی بیسابقه در حال تقویت سامانههای دفاع موشکی و هوایی خود است، در حالی که وزیر خارجه کشورمان تأکید دارد: "با غنیسازی صفر، توافقی در کار نخواهد بود".
اما این بار چه تفاوتی وجود دارد؟ تحلیلگران نظامی معتقدند اسرائیل ممکن است به بهانه "تهدید بازگشت برنامه هستهای ایران" حملهای گستردهتر را تدارک ببیند. از طرفی، ایران نیز بهوضوح اعلام کرده هر حملهای با "پاسخ دردناک و همهجانبه" مواجه خواهد شد. در این گزارش ویژه، با بررسی اسناد و اظهارات مقامات دو طرف، سناریوهای احتمالی رویارویی بعدی، نقاط ضعف و قوت هر کشور، و تأثیرات منطقهای و جهانی این بحران را تحلیل کردهایم. آیا جهان در آستانه جنگی بزرگتر در خاورمیانه است؟
اگر جنگ دیگری رخ دهد، ممکن است آسیبها بسیار شدیدتر باشند
کانال ۱۲ اسرائیل روز پنجشنبه ۳۱ ژوئیه /9 مرداد اعلام کرد که اسرائیل و ایران به رغم آتشبس اکنون بر دور بعدی درگیریها متمرکز شدهاند و این درگیریها ممکن است زودتر از آنچه انتظار میرود فرا برسند. به نقل از مقالهای که در وبسایت کانال ۱۲ اسرائیل منتشر شده، عنوان کرده است: «در حالی که تهران برای بازسازی سامانههای دفاعی و موشکی خود تلاش میکند و تهدیداتی درباره حمله پیشدستانه مطرح میکند، در اورشلیم (بیتالمقدس) از حمله مجدد سخن گفته میشود در صورتی که پروژه هستهای ایران بار دیگر از سر گرفته شود، ما وارد وضعیت انفجاری شدهایم.» زویکا هایموویچ، فرمانده پیشین پدافند هوایی اسرائیل گفت: «باید بهطور جدی فرض کنیم که دور دیگری در راه است. پس از پایان جنگ در ماه ژوئن/تیر، رقابت برای دور بعدی آغاز شده، و همانطور که ما در حال بررسی و درسآموزی هستیم، طرف ایرانی نیز همین کار را میکند. چیزی که قبلا اتفاق افتاده، لزوماً تکرار نمیشود – این باید مبنای تحلیل ما باشد.» هایموویچ افزود: «ما وارد وضعیتی بسیار حساس شدهایم. آتشبس برقرار است، اما اصول، چارچوب یا قواعد مشخصی وجود ندارد. هر طرف میتواند وضعیت را بهدلخواه تفسیر کند. آیا کسی قواعد ضمنی آتشبس را نقض میکند یا نه؟ ما وارد موقعیتی انفجاری و خطرناک شدهایم که در آن هر طرف میتواند واقعیت را تفسیر و بر اساس برداشت خود عمل کند.» به گفته هایموویچ، دستاوردهای اخیر اسرائیل در برابر ایران، تضمینی برای آینده نیستند. اگر جنگ دیگری رخ دهد، ممکن است آسیبها بسیار شدیدتر باشند. ایران تاکتیکهای شلیک خود را تغییر داده و با روش آزمون و خطا، به دنبال یافتن نقاط ضعف دفاعی اسرائیل است.
جایگزین رژیم ایران، ممکن است بدتر باشد!
سیما شاین، رئیس پیشین بخش تحقیقات موساد و پژوهشگر موسسه مطالعات امنیت ملی اسرائیل نیز گفت که میل ایران به انتقام هنوز از بین نرفته و ممکن است که مدتی طول بکشد تا به مرحله اقدام برسد. خانم شاین گفت: «آنها متوجه شدند که موشکهایشان در اسرائیل خسارت زیادی وارد میکنند و دلیلی برای کنار گذاشتن این دارایی استراتژیک ندارند.» سیما شاین همچنین مدعی شد: «کسانی که امید به تغییر رژیم در تهران بستهاند باید بدانند که جایگزین ممکن است بدتر باشد؛ مثلا تسلط مستقیم سپاه پاسداران.»
دلایل تداوم وضعیت جنگی ایران و اسرائیل در رسانه ها
با وجود توقف جنگ بین ایران و اسرائیل، سایه جنگ و تنش همچنان بر روابط ایران با غرب سنگینی میکند. در این شرایط، این پرسش مطرح است که دلایل تداوم این وضعیت چیست و چه عواملی—فراتر از پرونده هستهای—در شکلگیری یا تداوم تنشها مؤثر بودهاند؟ همچنین، در چنین فضایی، چشمانداز توافق یا حتی مدیریت تنشها میان ایران و آمریکا و متحدان غربی تا چه اندازه واقعگرایانه است؟ خواستههای آمریکا در سه محور اصلی هستهای، موشکی و منطقهای تعریف میشود و حتی اگر ایران فعالیتهای هستهایاش را متوقف کند، باز هم فشارها ادامه خواهد یافت. ایران به رغم انعطافهایی که نشان داده، حاضر نیست از حق دفاعی و امنیتی خود دست بکشد.
آیا وضعیت صرفا به پرونده هستهای مرتبط است؟!
قطعاً مساله، فقط هستهای نیست. اینکه چرا سایه جنگ همچنان وجود دارد، مقدمهای است بر این سؤال دیگر که «چرا جنگ شد؟» چون ایران آنچه را که آمریکا میخواست انجام نداد، و حتی چشمانداز رسیدن به آن را هم برای آمریکاییها فراهم نکرد، آمریکاییها راهحل دیپلماتیک را کنار گذاشتند و حمله کردند؛ به این امید که این حمله، زمینه را برای آن چیزی که آنها «توافق» مینامند، فراهم کند. البته آن هم اتفاق نیفتاد. بنابراین، به همان دلیلی که قبلاً حمله شد، در آینده هم میتواند حملهای صورت گیرد.
احتمال حمله مجدد به ایران وجود دارد زیرا...
آمریکاییها یک دستور کار مشخصی تعیین کردند که یک حداقل و یک حداکثر دارد. حداقل آن، همان چیزی است که دونالد ترامپ بهعنوان یادداشت اجرایی ابتدای دوره دوم ریاستجمهوری خود امضا کرد. این دستور کار چند آیتم دارد: یکی از آنها کنار گذاشتن برنامه هستهای، کنار گذاشتن موشکهای بالستیک، مقابله با اقدامات سپاه، تضعیف نیروهای نیابتی ایران، و مواجهه با توان نامتعارف و متعارف نظامی ایران. اینها میشود حداقل خواستههای آنها. اما حداکثر خواستههایشان تا جایی میرود که ایران به یک عضو سربهزیر، حرفشنو و مطیع غرب تبدیل شود؛ یعنی یا تبدیل شود به ایران قبل از انقلاب، یا به کشوری که در منطقه با آمریکا مراوده دارد و هیچ چالشی برایش ایجاد نمیکند—مثلاً کشوری مثل اردن، کویت یا عمان. چون ایران این را نپذیرفت، به آن حمله شد؛ و چون بعد از حمله هم نمیپذیرد، احتمال حمله مجدد وجود دارد.
نیاز به اورانیوم با غنای ۶۰ درصد؟!
دیوید لمی، وزیر خارجه بریتانیا، با ابراز تردید نسبت به اهداف اعلامشده ایران در زمینه غنیسازی اورانیوم، گفت مقامهای جمهوری اسلامی هنوز نتوانستهاند توضیح قانعکنندهای درباره نیاز به اورانیوم با غنای ۶۰ درصد ارائه دهند. وزیر خارجه بریتانیا با اشاره به تاسیسات اتمی کشورش افزود: «اگر به نیروگاههای سلافیلد یا یورنکو برویم، هیچکدام اورانیومی با غنای بالاتر از شش درصد ندارند. ایرانیها میگویند این مواد برای کارهای دانشگاهی است، اما من این را نمیپذیرم.»
افزایش احتمال حمله مجدد اسرائیل به ایران
تحلیلگران اسرائیلی از جمله زوی خایموویچ، فرمانده پیشین پدافند هوایی، اعلام کردهاند که ممکن است حمله مجدد اسرائیل به ایران حتی پیش از موعد تصور آغاز شود. همچنین، واشنگتنپست در گزارشی مدعی شد اسرائیل باور دارد ایران ممکن است در عرض یک تا دو سال به بمب هستهای دست پیدا کند – امری که خطری راهبردی محسوب شده و گزینه حمله نظامی را قدرتمندتر میکند. در مقابل، مقامات ایرانی نیز به این اظهارات واکنش نشان داده و گفتهاند بهرغم پیامهای تهدیدآمیز، همچنان به برنامه غنیسازی اورانیوم ادامه خواهند داد. عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، در گفتگو با فاکسنیوز گفته: «ما غنیسازی را کنار نخواهیم گذاشت حتی در صورت خسارت به زیرساختهای هستهای».
رصد حمله مجدد اسرائیل به ایران با رزمایشهای حفاظتی
در پاسخ، ایران مشغول تقویت سامانههای دفاع هوایی و بازسازی ظرفیت موشکی است. پزشکیان ضمن تأکید بر عدم عقبنشینی از حق برخورداری از انرژی هستهای گفت: «هر حمله اسرائیل پاسخ دردناکی خواهد داشت». نیروهای امنیتی ایران همچنین تصریح کردهاند که اگر حمله مجدد اسرائیل به ایران رخ دهد، آماده واکنش همهجانبه و گسترده خواهند بود.
نقش واشنگتن در جنگ ایران و اسرائیل؛ فشار و هشدار همزمان
در همین حال، ایالات متحده از طریق سخنگویان خود تأکید کرده است که اگر جمهوری اسلامی برنامه هستهای خود را از سر گیرد، گزینه نظامی مجددا روی میز خواهد بود. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا درخواست ایران برای غرامت از حملات هستهای را مضحک خوانده و گفته با این حال واشینگتن هنوز آماده مذاکره با ایران است.
ایران از حق غنی سازی خود چشم پوشی نمی کند، چه با جنگ چه بی جنگ
ایران چه با جنگ، چه بیجنگ اعلام کرده که از حق غنیسازی خود چشمپوشی نمیکند. حتی اگر، همانطور که دونالد ترامپ مدعی است، تمامی تأسیسات هستهای ایران کاملاً نابود شده باشد، ایران از نظر حقوقی حاضر نیست این حق را انکار کند. حتی اگر عملاً امکان غنیسازی وجود نداشته باشد، ایران این حق را دستکم بهصورت قانونی و روی کاغذ برای خود محفوظ نگه میدارد. حالا همهچیز به تصمیم آمریکاییها بستگی دارد. اگر آنها بخواهند الگوی برجام یا حتی نسخه پیشرفتهتر آن، یعنی برجام پلاس، را دنبال کنند، باید توافقی شکل بگیرد. در این توافق، ایران بهعنوان یک طرف، حقوق هستهای خود را حفظ میکند و نظارتها را میپذیرد. در مقابل، طرف دیگر، یعنی آمریکاییها، باید تحریمها را لغو کنند، تعلیق کنند، کاهش دهند یا هر اقدام دیگری که مدنظرشان است انجام دهند.
تا زمانی که بر غنیسازی صفر اصرار داشته باشند، توافقی در کار نخواهد بود
وزیر خارجه جمهوری اسلامی، در مصاحبهای با روزنامه فایننشال تایمز در روز ۷ مرداد که متن کامل آن از سوی وزارت خارجه منتشر شده، در پاسخ به پرسشی درباره وضعیت ۴۰۸ کیلوگرم اورانیوم ۶۰ درصدی گفت: «صادقانه نمیدانم؛ چون در مکانهایی بودهاند که بمباران شدهاند. اطلاعات دقیقی ندارم، رقم دقیقی ندارم، اما بهطورکلی میدانم در تأسیساتی بودهاند که بمباران شدهاند.» عباس عراقچی، همچنین با اشاره به ازسرگیری مذاکرات با آژانس بینالمللی انرژی اتمی گفت: «ما به یک شیوه جدید همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی نیاز داریم و آنها پذیرفتهاند و قرار است تیمی را برای مذاکره در مورد این شیوه به ایران بفرستند.» او در این مصاحبه بار دیگر با تاکید بر خط قرمز جمهوری اسلامی در مذاکرات هستهای گفت: «تا زمانی که بر غنیسازی صفر اصرار داشته باشند، توافقی در کار نخواهد بود.»
عراقچی: با «غنیسازی صفر»، توافقی حاصل نمیشود
اگر آن ها بخواهند بیایند و آنچه را که نتوانستند در عملیات نظامی خود به دست آورند، دیکته کنند، این مذاکره نیست. بنابراین اگر ما متقاعد شویم که آنها برای یک راهحل برد - برد میآیند، از فردا مذاکرات را شروع خواهیم کرد. عراقچی در پاسخ به سوال اندرو انگلند از عراقچی که پرسید در پی تجاوز اسرائیل، اکنون شرایط جدیدی برای ازسرگیری مذاکرات توسط ایران وجود دارد؟ و آیا این شامل عدم موافقت ایران با مذاکره تا زمانی که ایالات متحده خواستار غنیسازی صفر است، میشود؟ گفت:
واضح است؛ مذاکره میکنیم تا قانعشان کنیم
ما مذاکره میکنیم تا قانعشان کنیم غنیسازی صفر ممکن نیست. تا زمانی که بر «غنیسازی صفر» اصرار داشته باشند، توافقی در کار نخواهد بود. این به معنای عدم مذاکره نیست. ما میتوانیم مذاکره کنیم، آنها میتوانند استدلالهای خود را ارائه دهند و ما نیز دیدگاهها و دلایل خود را مطرح میکنیم؛ میتوانیم گفتوگو کنیم. اما با «غنیسازی صفر»، توافقی حاصل نمیشود، ولی با «بمب صفر» توافق داریم. این خبرنگار از عراقچی سؤال کرد: آیا شرایط جدیدی برای ازسرگیری مذاکرات وجود دارد؟ چون شما در حال مذاکره بودید، پنج دور مذاکره داشتید، برنامه دور ششم دو روز قبل از حمله برنامهریزیشده بود.... اکنون چه شرطی دارید؟
باید ما را قانع کنند که حملهای رخ نخواهد داد
اگر مذاکرات را از سر بگیریم، آنها باید توضیح دهند که چرا در بحبوحه مذاکرات قبلی به ما حمله کردند و باید اطمینان حاصل کنیم که دیگر این کار را تکرار نمیکنند و باید به نحوی خساراتی را که به ما وارد کردهاند جبران کنند. بنابراین بدیهی است که مذاکره جدید نمیتواند وقایع میدانی را نادیده بگیرد. عراقچی در جواب سوال بنابراین آیا شما قبل از اینکه مایل به ازسرگیری مذاکرات با آمریکا باشید، از آمریکا تضمینی میخواهید که نه آمریکا و نه اسرائیل در طول مذاکرات به ایران و تأسیسات هستهای ایران حمله نکنند؟ گفت؟ باید ما را قانع کنند که حملهای رخ نخواهد داد.
رایزنیهای کنونی بیشتر بر تبادل نظر متمرکز است تا دستیابی به توافق!
️فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت پزشکیان روز شنبه، یازدهم مرداد ماه اعلام کرد که گفتگوهای جاری میان جمهوری اسلامی ایران و سه کشور اروپایی (آلمان، بریتانیا و فرانسه) درباره مسائل هستهای با «شرایط پیچیده» مواجه است و «مذاکره به معنای تلاش برای رسیدن به توافق» فعلا وجود ندارد. او به خبرگزاری اسپوتنیک گفت که جمهوری اسلامی ایران هیچگاه مانعی برای گفتگو با کشورهای اروپایی در موضوعات مختلف نداشته و «رایزنیهای کنونی بیشتر بر تبادل نظر متمرکز است تا دستیابی به توافق.»
صدور هشدار درجه ۴ برای سفر به ایران
وزارت خارجه آمریکا هشدار درجه ۴ برای ایران صادر کرد و گفت؛ هماکنون هر فردی که قصد سفر به ایران را دارد، باید در تصمیم خود تجدیدنظر کند. این هشدار درحالی است که تا پیش از جنگ ۱۲ روزه بهندرت شاهد سفر آمریکاییها به ایران بودیم و حتی شهروندان ایرانی دارای تابعیت آمریکا هم به سهولت نمیتوانستند به ایران سفر کنند چراکه با مشکل تهیه ویزا مواجه بودند. لذا بعضا با سفر به کشور ثالث خانوادههای خود را ملاقات میکردند و پس از بازگشت هم با سؤالات زیاد پلیس آمریکا مواجه میشدند.
نظر روزنامه کیهان چیست؟!
روزنامه کیهان، درباره صدور هشدار درجه ۴ برای سفر به ایران معتقد است: به طریق اولی، پس از جنگ ۱۲ روزه و آن جنایت بزرگ آمریکا در حمله به مراکز هستهای کشورمان، شرایط آمدن همین شهروندان دوتابعیتی به ایران با ممانعتهایی از سوی مقامات آمریکایی روبهرو بوده است. بنابراین؛ اصل این هشدار و منع کردن سفر به ایران، در این شرایط نمیتواند موضوعیتی داشته باشد. مگر اینکه با این حرکت، آمریکاییها میخواهند یک عملیات روانی سنگین و نوعی وحشت از قریبالوقوع بودن جنگ را تداعی کنند و شکستی که در جنگ ۱۲ روزه از ثبات قدم ملت ایران در دفاع از کشورشان خوردند را جبران کنند.
تحلیل ابطحی از احتمال مجدد حمله به ایران
سید محمدعلی ابطحی فعال سیاسی اصلاح طلب، در کانال تلگرامی خود نوشت: دیدم نظر بیشترتان این است جنگ بین ایران و آمریکا شروع می شود. در هر صورت جنگ بد است و اینهایی که قبل وبعد جنگ، برطبل جنگ می کوبند علاقمند به مردم ایران نیستند. من باورم این است که اسراییل و آمریکا جز برای سقوط حکومت ایران دلیلی برای آغاز دوباره جنگ ندارد، و اگر قرار بود حکومت با حملات هوایی سقوط کند، در همان دور که غافلگیری بیشتر بود سقوط کرده بود؛ البته هر تحلیلی میتواند اشتباه باشد.
با رویکرد ترامپ رسیدن به هرگونه توافق سخت است
دونالد ترامپ اما رویکرد دیگری دارد. او میگوید: دیگر بس است! نهتنها تحریمها را لغو نمیکنم، بلکه غنیسازی شما هم باید کاملاً متوقف شود؛ هرچه من میگویم، باید بیچونوچرا بپذیرید و حتی حق اظهارنظر هم ندارید. او حالا پا را فراتر گذاشته و میگوید حتی وزیر خارجه ایران هم نباید حرف تحریکآمیزی بزند. نهتنها نباید سلاح داشته باشید، نهتنها نباید غنیسازی کنید، بلکه حتی حق صحبت درباره آن را هم ندارید. به عبارتی، فقط باید از من دستور بگیرید و حتی شکرگزار باشید که مثلاً رژیمتان را سرنگون نکردهام یا برایتان دردسر بزرگتری درست نکردهام.
اگر توافق صورت نگیرد، احتمال بازگشت به اقدامات نظامی وجود دارد
این موضع ترامپ است. با این رویکرد، رسیدن به هرگونه توافق بسیار سخت میشود. اگر توافقی شکل نگیرد، احتمال بازگشت به اقدامات نظامی وجود دارد. در نهایت، تحلیلگران بر این باورند که ادامه روند فعلی، بهویژه بدون توافق سیاسی یا کنترل بینالمللی، خطر حمله مجدد اسرائیل به ایران را تقویت میکند. غفلت یا برخوردهای انفعالی میتواند به شعلهور شدن دوباره جنگ ایران و اسرائیل منجر شود. همیشه گفتهام و در مصاحبهها و نوشتههایم هم تأکید کردهام که مشکل اصلی در واشنگتن است. این به این معنا نیست که تهران بیعیب است، اما نقش آمریکا پررنگتر است، چون قدرت بزرگتری است. آمریکا توانایی دارد با تحریم، جنگ اقتصادی، حملات سایبری، یا حتی ترور، فشار بیاورد. قوانینی که در کنگره آمریکا تصویب میشود، این امکان را به آنها میدهد. کیست که ممنوعیت سفر اتباع را وضع میکند؟ کیست که تحریم میکند؟ کیست که پول بانک مرکزی را بلوکه میکند و اقتصاد یک کشور را به سمت فروپاشی میبرد؟ این کارها از ایالات متحده برمیآید.
اگر ایران موشک نداشته باشد حتی یک کشور کوچک هم می تواند به ما حمله کند!
تا اینجا ایران نشان داده که آماده است و انعطاف دارد. اما اگر قرار باشد برای نشان دادن حسن نیت، ایران حتی موشک هم نداشته باشد، خب، در این صورت یک کشور کوچک هم میتواند به ما حمله کند. آیا در خاورمیانه و غرب آسیا میشود بدون توان دفاعی زندگی کرد؟ ما که چیز دیگری نداریم! نه اسکادرانهای پیشرفته داریم، نه هواپیماهای مدرن، نه ناو هواپیمابر. حالا اسرائیل به کنار، همین کشورهای حاشیه خلیج فارس را ببینید؛ چقدر هواپیما دارند! F-16، F-18، و انواع تسلیحات پیشرفته. ما پهپاد و موشک داریم، و حالا میگویند همین را هم نداشته باشیم؟ پس چه کسی از ما دفاع کند؟ یکبار جنگ تحمیلی عراق را تجربه کردیم. اینکه نظام ایران تصمیمات عقلانی میگیرد، یک واقعیت است. حالا ممکن است یکی بیاید شعار «مرگ بر آمریکا» بدهد، یکی بگوید از NPT خارج شویم، دیگری بگوید بمب اتم بسازیم، یا یکی بگوید به آمریکا حمله کنیم. اینها بحثهای حاشیهای است. اما تصمیم اصلی نظام این است: ما آمادهایم با شما مذاکره کنیم، بنشینیم، گفتوگو کنیم، به توافق برسیم و چیزی به ما بدهید. ایران بارها اعلام کرده که غنیسازی را میخواهد، اما درباره کمیت و کیفیت آن حاضر به مذاکره است. از ۶۰ درصد به ۲۰ درصد، یا حتی به ۱۰ درصد و کمتر از ۳ درصد کاهش دهیم؟ اشکالی ندارد. سانتریفیوژها را کم کنیم؟ مشکلی نیست. فُردو را به مرکز تحقیقاتی تبدیل کنیم؟ باز هم اشکالی ندارد. ایران دیگر چه باید بکند؟
وزیر امور خارجه آلمان: به نتیجهبخش بودن این مذاکرات امید چندانی ندارم!
یوهان وادفول، وزیر امور خارجه آلمان، اعلام کرد برنامه موشکهای دوربرد تهران نهتنها اسرائیل، بلکه اروپا را نیز تهدید میکند و باید بخشی از مذاکرات با جمهوری اسلامی باشد. او در عین حال گفت به نتیجهبخش بودن این مذاکرات امید چندانی ندارد. وادفول شنبه ۱۱ مرداد در مصاحبه با پادکست نشریه پولیتیکو از ادامه مذاکرات تهران و کشورهای اروپایی «حتی در همین لحظه» خبر داد و در عینحال افزود: «صادقانه بگویم ما داریم درباره این مذاکره میکنیم که آیا اصلا میتوانیم وارد مذاکره واقعی شویم یا نه.» وزیر خارجه آلمان گفتوگوها میان تروئیکای اروپایی و جمهوری اسلامی را «مذاکراتی درباره خود مذاکرات» توصیف کرد و گفت هدف باید این باشد که برنامه هستهای جمهوری اسلامی از راه دیپلماتیک، و نه نظامی، حلوفصل شود.
ایران نشان داده آماده مذاکره است و انعطاف دارد
در ایران هم گروهها و جناحهای مختلف نظرات خودشان را دارند، اما خروجی نظام چیست؟ خروجی نظام این است که ما آمادهایم با شما به توافق برسیم. یکبار هم این کار را کردیم؛ برجام را امضا کردیم. به جز جمهوریخواهان و حامیان اسرائیل، در خود آمریکا همه گفتند این توافق خوب است. اروپاییها و دنیا هم آن را تأیید کردند. بازرسان آمدند، بررسی کردند و دیدند ایران واقعا همکاری میکند. اما در نهایت دونالد ترامپ زیر میز زد.
تحلیل احتمال وقوع جنگ دوم بین ایران و اسرائیل: عوامل تنشزا و سناریوهای محتمل
زمینههای تنش و شکست آتشبس فعلی
آتشبس ژوئن ۲۰۲۵ که با میانجیگری آمریکا و قطر به صورت شکننده برقرار شد، نتوانست ریشههای درگیری را حل کند. گزارشها نشان میدهد هر دو طرف در حال تقویت توان نظامی خود هستند:
- اسرائیل بر تهدید برنامه هستهای ایران تمرکز دارد و هشدار داده که در صورت ازسرگیری غنیسازی، حمله مجدد انجام خواهد شد.
- ایران نیز با بازسازی سامانههای موشکی و دفاعی، تاکید کرده که هر حملهای را با «پاسخ دردناک» مواجه خواهد کرد.
- نقضهای مکرر آتشبس (مانند شلیک موشکهای پراکنده) و عدم وجود مکانیسم نظارتی مشخص، این توافق را به شدت آسیبپذیر کرده است.
عوامل کلیدی افزایشدهنده خطر جنگ
-
مسئله هستهای
اسرائیل معتقد است ایران ممکن است در ۱-۲ سال آینده به سلاح هستهای دست یابد، که برای آن یک «تهدید وجودی» محسوب میشود. در مقابل، ایران اصرار دارد غنیسازی را حتی به قیمت تخریب تأسیسات ادامه دهد.
-
جنگ روانی و تحریمها
تحریمهای جدید آمریکا علیه صنعت نفت ایران و هشدارهای امنیتی (مانند ممنوعیت سفر به ایران) نشاندهنده تشدید فشارهاست. این اقدامات میتواند ایران را به اقدامات تلافیجویانه سوق دهد.
سناریوهای محتمل
الف) تشدید درگیری (احتمال بالا)
اگر ایران غنیسازی اورانیوم ۶۰٪ را از سر گیرد یا اسرائیل حمله پیشدستانه انجام دهد، جنگ دوم با مقیاس بزرگتر آغاز خواهد شد. تحلیلگران اسرائیلی مانند زویکا هایموویچ هشدار دادهاند که این بار آسیبها بسیار شدیدتر خواهد بود.
ب) توافق موقت (احتمال متوسط)
در صورت بازگشت به مذاکرات (با میانجیگری اروپا یا قطر)، ممکن است توافقی مشابه برجام اما با محدودیتهای بیشتر برای ایران حاصل شود. با این حال، وزیر خارجه آلمان به نتیجهبخش بودن این مذاکرات بدبین است.
ج) تداوم وضعیت شکننده (احتمال پایین)
ادامه آتشبس بدون حل مسائل اساسی، تنها تنش را به تعویق میاندازد. ترامپ و نتانیاهو ممکن است برای جلوگیری از بحران اقتصادی جهانی، از جنگ تمامعیار پرهیز کنند، اما این وضعیت پایدار نیست.
نتیجهگیری: جنگ محتمل اما نه اجتنابناپذیر
با توجه به عوامل فوق، احتمال وقوع جنگ دوم در ۱-۲ سال آینده بالا است، اما به شرایط زیر بستگی دارد:
- تمایل ایران به انعطاف در مذاکرات هستهای (که فعلاً رد شده)
- تغییر رویکرد آمریکا و اسرائیل از فشار حداکثری به دیپلماسی (که با مواضع ترامپ سازگار نیست)
- واکنش جامعه بینالمللی (مانند موضع چین و روسیه)
چرا آتشبس در خطر است؟
- اسرائیل معتقد است ایران در حال بازسازی برنامه هستهای است
- ایران از حق غنیسازی اورانیوم عقبنشینی نمیکند
- عدم وجود "قواعد مشخص" برای تفسیر نقض آتشبس
سناریوهای احتمالی
- حمله پیشدستانه اسرائیل به تأسیسات هستهای (احتمال 65%)
- درگیری مستقیم موشکی (احتمال 45%)
توانمندیهای نظامی دو طرف
| معیار |
ایران |
اسرائیل |
| موشکهای بالستیک |
2000+ |
100+ |
| سامانههای دفاع هوایی |
بومی/روسی |
آمریکایی (Iron Dome) |
| جنگ الکترونیک |
سطح متوسط |
سطح بالا |
واکنش جامعه جهانی
- اروپا خواهان راهحل دیپلماتیک اما بدبین
- آمریکا گزینه نظامی را "روی میز" گذاشته
- روسیه و چین صرفا از ایران حمایتی دیپلماتیک خواهند کرد
جمعبندی نهایی
در صورت تداوم وضعیت فعلی، خطر جنگ بسیار جدی است، اما اگر طرفین به جای مواجهه نظامی، به دنبال راهحلهای دیپلماتیک باشند، ممکن است از فاجعه جلوگیری شود. با این حال، تاریخچه بیاعتمادی و تقابل ایدئولوژیک، امیدواری به صلح را کمرنگ میکند.