​ایران در دهه‌ای که گذشت؛

آسیانیوز ایران؛ سرویس اجتماعی:

کاظم عاشوری گیلده - محقق و نویسنده -  دهه ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۳ برای ایران نه تنها دهه از دست‌رفته اقتصادی، که دهه فروپاشی تدریجی سرمایه اجتماعی بود. آمارهای رسمی که همچون نگین سیاهی بر تارک گزارش‌های دولتی می‌درخشند، روایتگر قصه‌ای تلخ از جامعۀ در حال فروپاشی هستند. اینجا با بحرانی چندلایه مواجهیم که ریشه در سیاست‌گذاری‌های ناکارآمد، تحریم‌ها، سوءمدیریت و نادیده گرفتن هشدارهای کارشناسی دارد.

تصویر آماری یک دهه بحران

بر پایه آمار رسمی وزارت کشور از سال ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۳، شاخص‌های کلیدی اجتماعی چنین تحولی را نشان می‌دهند:

1. نرخ خودکشی: از ۳٬۳۱۴ نفر در سال ۱۳۹۳ به ۸٬۲۵۰ نفر در ۱۴۰۳
2. ترک تحصیل: از ۳۴۷٬۰۰۰ نفر به ۹۳۰٬۰۰۰ نفر
3. سقط جنین: از ۸۰٬۰۰۰ مورد به ۵۰۰٬۰۰۰ مورد
4.  درآمد سرانه سالانه: از ۱۱۰ میلیون تومان در ۱۳۹۰ به ۸۹ میلیون تومان در ۱۴۰۳

این داده‌ها نه‌تنها بازتابنده وخامت اوضاع هستند، بلکه ضرورت بازنگری در سیاست‌گذاری و مداخله فوری را گوشزد می‌کنند.

تحلیل بحران‌ها: ریشه‌ها و پیامدها

۱. خودکشی؛ فروپاشی امید اجتماعی

افزایش بیش از دو برابری نرخ خودکشی بیانگر نوعی فروپاشی روانی و جمعی است. جوانان و اقشار آسیب‌پذیر، زیر بار بیکاری، فقر، فقدان حمایت اجتماعی و فشارهای روانی، تاب‌آوری خود را از دست داده‌اند. نبود دسترسی مؤثر به خدمات سلامت روان، انگ اجتماعی نسبت به درمان‌های روان‌شناختی، و سیاست‌های ناکارآمد، زمینه‌ساز بحران مزمن روانی در جامعه شده‌اند.

۲. ترک تحصیل؛ نشانه‌ای از فروپاشی سرمایه انسانی

افزایش چشم‌گیر در نرخ ترک تحصیل، حاکی از شکاف عمیق در عدالت آموزشی و تبعیض ساختاری در دسترسی به آموزش باکیفیت است. فقر مزمن خانوارها، مهاجرت‌های اجباری، و بی‌ارتباطی محتوای درسی با نیازهای بازار کار، آموزش را از اولویت زندگی بسیاری از کودکان خارج کرده است.

۳. سقط جنین؛ تقاطع فقر، ناآگاهی و ممنوعیت

رشد پنج‌برابری آمار سقط جنین رسمی و غیررسمی، نشان از نبود نظامی یکپارچه در حوزه سلامت جنسی و باروری دارد. فقر اقتصادی، ازدواج‌های ناپایدار، نبود آموزش جنسی علمی، و قوانین سخت‌گیرانه، بسیاری از زنان را در وضعیت تصمیم‌گیری‌های دردناک و پرخطر قرار داده‌اند.

۴. کاهش درآمد سرانه؛ فقر فراگیر در سایه تورم

کاهش درآمد سرانه، در برابر تورم سرسام‌آور، نشان‌دهنده افت محسوس قدرت خرید مردم و افول کیفیت زندگی است. این شاخص، نه‌تنها عامل زمینه‌ساز بسیاری از مشکلات اجتماعی، بلکه پیام‌آور خطر تشدید نارضایتی عمومی و بی‌اعتمادی به آینده است.

راهکارهای ضروری برای عبور از بحران

۱. بازمهندسی نظام سلامت روان عمومی

1. تأسیس مراکز مشاوره رایگان در مدارس، دانشگاه‌ها و محلات شهری و روستایی
2. گسترش خدمات روان‌درمانی آنلاین و تلفنی با حذف انگ‌زنی اجتماعی
3. آموزش مهارت‌های زندگی، حل مسئله و تاب‌آوری از دبستان تا دانشگاه

۲. نجات آموزش؛ بازآفرینی عدالت آموزشی

1. اجرای طرح بورسیه ملی برای دانش‌آموزان نیازمند در مناطق محروم
2. تلفیق آموزش عمومی با مهارت‌های فنی و کارآفرینی
3. توسعه آموزش از راه دور با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و محتوای بومی‌سازی‌شده

۳. اصلاح قوانین و آموزش جنسی برای کاهش سقط‌های ناخواسته

1. گنجاندن آموزش سلامت جنسی و باروری در برنامه درسی مدارس بدون جهت‌گیری ایدئولوژیک
2. تقویت مشاوره‌های پیش از ازدواج و پیش از بارداری در مراکز بهداشت
3. بازنگری در قوانین جزایی مرتبط با سقط، با تمرکز بر رویکرد حمایتی به‌جای مجازاتی

۴. احیای اقتصاد خانواده از مسیر اشتغال‌زایی هدفمند

1. حمایت مالی و تسهیل قانونی برای راه‌اندازی مشاغل کوچک و خانوادگی
2. تمرکز بر صنایع دانش‌بنیان، کشاورزی هوشمند و تولید روستامحور
3. کاهش بار مالیاتی و موانع بروکراتیک برای جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی

تحلیل بحران‌های چهارگانه

۱. خودکشی: زلزله خاموش اجتماعی

• رشد ۲۵۰ درصدی در یک دهه

• استان‌های غربی (ایلام، کرمانشاه، لرستان) با بیشترین آمار

• ۶۸ درصد موارد در گروه سنی ۱۵-۳۵ سال

• نسبت مردان به زنان: ۳ به ۱

۲. ترک تحصیل: نسل سوخته

• افزایش ۲۶۸ درصدی

• ۴۳ درصد مربوط به دختران روستایی

• استان‌های سیستان و بلوچستان، خراسان شمالی و کهگیلویه پیشتاز

۳. سقط جنین: تراژدی خاموش

• رشد ۵۲۵ درصدی

• ۸۲ درصد در شهرهای بزرگ

• ۶۷ درصد مربوط به زنان ۲۰-۳۵ سال

۴. درآمد سرانه: چاله اقتصادی

• کاهش ۱۹ درصدی با تعدیل تورم

• قدرت خرید ۴۰ درصد کاهش یافته

• ۶۵ درصد خانوارها زیر خط فقر نسبی

پیش‌بینی آینده

• رشد ۴۰۰ درصدی خودکشی

• ترک تحصیل ۲ میلیون دانش‌آموز

• کاهش جمعیت فعال به زیر ۵۰ درصد

نتیجه‌گیری: لحظه تصمیم برای آینده‌ای پایدار

آمارها، تصویرگر زنگ خطرهایی جدی‌اند؛ اما در عین حال فرصتی برای بازنگری، اصلاح ساختارها و ترمیم اعتماد عمومی نیز هستند. ایرانِ امروز نیازمند مدیریتی بحران‌فهم، شجاع، و مردم‌محور است. اگر امروز برای درمان زخم‌های اجتماعی و اقتصادی اقدام نشود، فردا ممکن است دیگر فرصتی برای ترمیم باقی نماند. نجات نسل آینده در گروی تصمیماتی است که امروز باید با تدبیر، شهامت و مشارکت عمومی گرفته شوند.